(82) وَ أَمَّا الْجِدَارُ فَکَانَ لِغُلَمَیْنِ یَتِیمَیْنِ فِی الْمَدِینَةِ وَکَانَ تَحْتَهُ کَنزٌ لَّهُمَا وَکَانَ أَبُوهُمَا صَلِحاً فَأَرَادَ رَبُّکَ أَن یَبْلُغَآ أَشُدَّهُمَا وَ یَسْتَخْرِجَا کَنزَهُمَا رَحْمَةً مِّن رَّبِّکَ وَمَا فَعَلْتُهُ عَنْ أَمْرِی ذَلِکَ تَأْوِیلُ مَا لَمْ تَسْطِع عَّلَیْهِ صَبْراً
و امّا آن دیوار، از آنِ دو نوجوان یتیم در آن شهر بود و زیر آن دیوار، گنجی برای آن دو بود و پدرشان مردی صالح بود. پس پروردگارت اراده کرد که آن دو به حدّ رشد (و بلوغ) خود برسند و گنج خویش را که رحمتی از سوی پروردگارت بود استخراج کنند و من این کارها را خودسرانه انجام ندادم. این بود تأویل و راز آنچه نتوانستی بر آن صبر و شکیبایی ورزی.
نکتهها:
پیامبراکرم صلی الله علیه و آله در روایتی فرمودند: آن گنج، کلماتی حکیمانه بود که بر صحیفهای از طلا نوشته شده بود. مضمون آن حکمتها این بود: تعجّب از کسی که ایمان به تقدیر الهی دارد، چرا محزون میشود!؟ شگفت از کسی که یقین به مرگ دارد، چرا شاد است، یقین به حساب دارد، چرا غافل است، یقین به رزق دارد، چرا خود را به زحمت بیش از اندازه میاندازد و یقین به دگرگونی دنیا دارد، چرا به آن اطمینان میکند!؟**تفسیر مجمعالبیان.***
طبق احادیث، لطف و رحمت خدا مخصوص فرزندان بیواسطه نیست، بلکه در نسلهای بعدی هم تأثیر دارد و نیکوکاری اجداد، موجب عنایت خدا به ذریّهی آنان میشود.**تفسیر نورالثقلین.***
امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند به موسی وحی کرد: من فرزندان را به خاطر خوبیِ پدران پاداش میدهم. سپس فرمود: اگر به ناموس مردم خیانت کنید، به ناموس شما خیانت میشود. «کما تدین تدان».**تفسیر نورالثقلین.***
یک جا فرزند به خاطر حفظ ایمان والدین کشته میشود، و در جای دیگر به خاطر صالح بودن پدر، پیامبری کارگری میکند تا سرمایه به دست فرزند برسد.
وقتی بعضی به امام مجتبی علیه السلام به خاطر صلح با معاویه اعتراض کردند، فرمود: مگر نمیدانید خضر برای مصلحت، کشتی را سوراخ کرد و نوجوانی را کشت و کارهای او مورد غضب موسی قرار گرفت؟ ای مردم! اگر صلح را نمیپذیرفتم همهی شیعیان روی زمین نابود میشدند. «لولا ما اتیتُ لما ترک من شیعتنا علی وجه الارض احد الاّ قتل».**تفسیر نورالثقلین.***
«قریة» و «مدینة» هردو به یک معنی میباشد. چنانکه در آیهی 77 فرمود: «اتیا اهل قریة» در اینجا میفرماید: «فی المدینة».**به گفته دوست دانشمندمان آقای کلباسی: اگر در قرآن کلمات «قریة» و «مدینة» را بررسی کنیم مشاهده خواهیم کرد که مدینة در مواردی است که در آن نور هدایت تابیده باشد و هرکجا نور هدایت نباشد، قریة گفته شده است.***
«اَشُدّ»، جمع «شدّة»، و (یبلغا اشُدّهما) یعنی تا آنان به تمام رشد خود برسند.
پیامها:
1- کودک نابالغ نیز میتواند مالک باشد، امّا شرط تصرّف در اموال، توانمندی و رشد است. (کنز لهما، حتّی یبلغا اشدّهما)
2- ذخیره سازی ثروت برای فرزندان، جایز است. (کنزلهما و کان ابوهما صالحاً)
ولی زراندوزی اگر بدون انفاق باشد ممنوع است.
3- حفظ اموال یتیمان، واجب است. (لغلامین یتیمین)
4- کارهای خوبِ پدر، در زندگی فرزندان اثر دارد. (ابوهما صالحاً)
5 - خضر، پیامبر بوده است. (ما فعلته عن امری)
6- گاهی حوادث دارای تحلیل و تفسیر عمیق و در مسیر رشد انسان است. هدف از این دورهها، رشد موسی بود. (اراد ربّک، رحمةً من ربّک)
7- در برابر خدا باید مؤدّبانه سخن گفت. حضرت خضر آنجا که سخن از عیب و نقص است، به خود نسبت میدهد، (اردت ان اعیبها) و آنجا که محدودهی کار الهی است، به خدا نسبت میدهد. (اراد ربّک ان یبلغا اشدّهما)
8 - ارادهی اولیای خدا، اراده خداست. (اردت، اردنا، اراد ربّک)