(78) أَقِمِ الصَّلَوةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلَی غَسَقِ الَّیْلِ وَقُرْءَانَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْءَانَ الْفَجْرِ کَانَ مَشْهُوداً
نماز را به هنگام بازگشت خورشید (به سمت مغرب) تا تاریکی شب، بپادار، و همچنین قرآنِ سپیدهدمان را. همانا (قرائت) قرآن (به هنگام) فجر (در نماز صبح) مورد مشاهده (فرشتگان) است.
نکتهها:
«دلوک»، هنگامی است که خورشید از وسط آسمان روبه مغرب میل میکند که زوال نامیده میشود، ووقت نماز ظهر و عصر است. و «غَسق اللیل» وقت نماز مغرب و عشاست که تاریکی، فراگیر میشود و «فجر»، وقت نماز صبح است.**تفسیر اطیبالبیان.***
امام صادق علیه السلام میفرماید: اوّلین نمازی که واجب شد نماز ظهر بود. و آنگاه این آیه را تلاوت فرمودند.**کافی، ج3، ص 275.*** در روایت دیگری آمده است: اگر نماز صبح در اوّل فجر اقامه شود، فرشتگان شب و روز هر دو آن را ثبت میکنند.**کافی، ج3، ص 275.*** و «مشهود» بودن نماز صبح نیز ممکن است به همین معنا باشد.**تفسیر المیزان.*** یعنی هر دو گروه فرشتگان آن را مشاهده کرده و بر آن گواهی میدهند.
پیامها:
1- معیار شناخت اوقات در اسلام، طبیعی است به نحوی که قابل فهم و درک همه کس در همه جا و همیشه باشد. (دلوک الشمس، غسق اللیل، الفجر)
2- برنامههای دینی، زمانبندی شده است. (لدلوک الشمس الی غسق اللیل)
3- نماز تنها عبادتی است که به نام «قرآن» توصیف شده است. (قرآن الفجر)
4- قرآن و تلاوت آن در نماز، محور اصلی است. (قرآن الفجر)**پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «لاصلوة الاّ بقرآن». کنزالعمّال، ح 19698.***
5 - در میان نمازها، نماز صبح جایگاه ویژهای دارد. (انّ قرآن الفجر کان مشهوداً)