(129) وَلَوْلَا کَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِن رَّبِّکَ لَکَانَ لِزَاماً وَأَجَلٌ مُّسَمّیً
و اگر سنّت و تقدیر پروردگارت و (ملاحظهی) زمان مقرّر نبود، هر آینه عذاب الهی لازم میآمد (و دامان آنان را نیز میگرفت).
نکتهها:
کلمه «نُهی» جمع «نُهیه» به معنای چیزی است که انسان را از زشتیها نهی میکند و از این روی به عقل، «نُهیه» گفته میشود، زیرا انسان را از هوسها بازمیدارد. بنابراین عقل واقعی، علاوه بر اندیشیدن و فهمیدن، سبب دور شدن از خطرها و بدیها میشود.
«قَرن» به معنای قوم و مردمی است که در یک زمان زندگی میکنند و گاهی به خود زمان نیز گفته میشود. «لزام» به معنای امر ملازم و حتمی است.
مراد از «کلمة سبقت» همان جملهای است که خداوند هنگام هبوط به حضرت آدم فرمود:**تفسیر المیزان.*** (و لکم فی الارض مستقر و متاع الی حین)**بقره، 36.***
اهل مکّه در سفرهای خود از مکانهای قوم عاد و ثمود میگذشتند و آثار باقیمانده و خرابههای آنها را میدیدند. خداوند در این آیات به آنان هشدار میدهد که سرنوشت آنان را فراموش نکنید وبا تفکّر واندیشه در آثار آنان، درس عبرت بگیرید.**تفاسیر المیزان وتبیان.***
پیامها:
1- تاریخ، بهترین معلّم و صادقترین واعظ است، هر کس از آن عبرت نگیرد، سزاوار توبیخ است. (افلم یهد...)
2- تهدیدات الهی را جدّی بگیریم. (کم اهلکنا...)
3- تحوّلات تاریخی به دست خداوند است. (اهلکنا...)
4- علم به تنهایی کافی نیست، عبرت لازم است. آنان با رفت و آمد خود ماجرا را میبینند، ولی غافلند. (یمشون فی مساکنهم)
5 - مناطق مخروبه و مقهوره، برای هر صاحب عقلی مایه تأمل و اندیشه است. (آیات لاولی النّهی)
6- در بازدید از آثار باستانی، تنها به جنبه تفریحی آن اکتفا نشود. (آیات لاولی النّهی) هرکس عبرت نگیرد بیخرد است.
7- هرکسی چشم عبرت بین ندارد، عبرت گرفتن مخصوص کسانی است که نفس خود را از آلودگیها باز دارند. (آیات لاولی النّهی)
8 - تاریخ دارای فلسفه وبراساس قانون علّت و معلول است. (کم اهلکنا - آیات لاولی النّهی) آری هلاکت اقوام پیشین براساس دلایلی بود که اگر امروز نیز آن امور باشد، همان هلاکتها خواهد بود.
9- سنّت الهی بر مبنای برنامه وزمانبندی و مهلت دادن است وگرنه مجرمان فوراً به هلاکت میرسیدند. (و لولا کلمة ...) (هر امّتی زمانی خاص دارد)
10- ستمکاران بیایمان از تأخیر عذاب الهی مغرور نشوند. (کلمه سبقت من ربّک)
11- خداوند، مجرمان را پس از اتمام حجّت به عذاب میرساند. (لولا کلمه سبقت من ربّک)
12- عمر انسانها براساس برنامه و زمانبندی است. (اجلٌ مسّمی)