(79) وَمِنَ الَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّکَ عَسَی أَن یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَاماً مَّحْمُوداً
و پاسی از شب را بیدار باش و تهجّد و عبادت کن، و این وظیفهای افزون برای توست، باشد که پروردگارت تو را به مقامی محمود وپسندیده برانگیزد.
نکتهها:
«هَجود» به معنای خوابیدن است و «تَهجّد» به معنای برطرف کردن خواب با عبادت میباشد.
نماز شب از نمازهای بسیار با فضیلت است و در سورههای مزّمل و مدّثر آمده است: (قم اللّیل الاّ قلیلاً) در روایات بیش از 30 فضیلت برای نمازشب برشمرده شده است که به برخی از فضایل آن اشاره میشود:
* تمام انبیا نمازشب داشتند. نماز شب، رمز سلامتی بدن وروشنایی قبر است. نماز شب، در اخلاق، رزق، برطرف شدن اندوه، ادای دین و نورچشم مؤثّر است.**سفینة البحار.***
* نماز شب، گناه روز را محو میکند و نور قیامت است.**بحار، ج 84، ص 140.***
* امام صادق علیه السلام میفرماید: پاداش نماز شب آن قدر زیاد است که خداوند میفرماید: (فلاتعلم نفس ما اخفی لهم من قرة اعین جزاء بما کانوا یعملون) هیچ کس پاداشی را که برای آنان در نظر گرفته شده نمیداند.**سجده، 16.***
* امام صادق علیه السلام میفرماید: شرف مؤمن، نماز شب است و عزّتش، آزار واذیّت نکردن مردم.
* ابوذر کنار کعبه مردم را نصیحت میکرد که برای وحشت و تنهایی قبر، در دل شب دو رکعت نماز بخوانید.
* محروم کسی است که از نماز شب محروم باشد.
* بهترین شما کسی است که اطعام کند، سلام را آشکارا بدهد و هنگامی که مردم در خوابند، نماز بخواند.
سه چیز بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله واجب بود و بر دیگران مستحبّ: نماز شب، مسواک و سحرخیزی.**تفسیر فرقان.***
در کلمهی «مقاماً» عظمت نهفته است (به خاطر تنوین) و در روایات آمده که «مقام محمود» همان شفاعت است.**تفسیر نورالثقلین.***
حضرت علی علیه السلام میفرماید: اعمال بد و گناهان انسان، موجب محرومیّت از نمازشب میشود.**بحار، ج 87، ص 145.***
خداوند به تمام قطعات زمان سوگند یاد کرده است. مثلاً: (والفجر)**فجر، 1.***، (والصبح)**مدّثر، 34.***، (والنهار)**شمس، 3.***، (والعصر) اما به سحر سه بار سوگند یاد شده است: (واللیل اذا یسر)**فجر، 4.***، (واللیل اذا عسعس)**تکویر، 17.***، (واللیل اذ ادبر)**مدّثر، 33.*** یعنی سوگند به شب هنگام تمام شدنش. و در بارهی استغفار در سحر دو آیه آمده است: (وبالاسحار هم یستغفرون)**ذاریات، 18.***، (المستغفرین بالاسحار)**آلعمران، 17.***
پیامها:
1- نماز شب بر پیامبر اسلام واجب بود. (فتهّجد به نافلة لک) آری مقام رهبری، مستلزم تکالیف سنگینتری است.
2- دل شب بهترین زمان برای عبادت است. (و من اللیل فتهجّد)
3- مقامات پسندیده معنوی، در سایهی عبادت وعبودیّت پیدا میشود. (فتهّجد، مقاماً محموداً)
4- ما با عبادتهای خویش، حقی بر خدا نداریم که طلب کنیم، هرچه هست، امید است و فضل او. (عسی)
5 - نماز شب به تنهایی کافی نیست، کمالات دیگری نیز لازم است. (عسی)
6- تا کسی خود گامی به سوی کمال برندارد، خداوند او را به مقامی نمیرساند. (فتهجّد... یبعثک ربّک)
7- مقامی ارزشمند است که نزد خدا پسندیده باشد، وگرنه شهرتهای پوچ، ارزشمند و ماندگار نیست. آری دود به هوا و بالا میرود، ولی روسیاه است. (یبعثک ربّک)
8 - خداوند، خودش شفاعت را برای اولیا پسندیده است، نه آنکه اولیای الهی نسبت به بندگان از خدا مهربانتر باشند. (یبعثک ربّک مقاماً محموداً)