(44) فَقُولَا لَهُ قَوْلاً لَّیِّناً لَّعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشَی
پس به نرمی با او سخن بگویید، شاید متذکّر شود، یا (از خدا) بترسد.
نکتهها:
«خشیت»، ترس برخاسته از معرفت واحساس عظمت در برابر دیگری است.
خداوند دربارهی حضرت موسی علیه السلام تعبیرات خاصی بیان فرموده است:
الف: (قرّبناه نجیّا)**مریم، 52.*** ما او را به همرازی خود نزدیک کردیم.
ب: (انَا اخترتک)**طه، 13.*** من تو را برگزیدهام.
ج: (ولتصنع علی عینی)**طه، 39.*** زیر نظر من پرورش یابی.
د: (اصتنعتک لنفسی) تو را برای خود ساختم.
در آیات قبل، دو معجزهی تبدیل عصا به اژدها وید بیضا برای موسی علیه السلام مطرح شد، در این آیه میفرماید: «بآیاتی» یعنی معجزات دیگری نیز به تو خواهیم داد.
در آیهی 24 همین سوره، فرمان رسید که «اذهب الی فرعون» امّا موسی علیه السلام از خداوند درخواست یاور نمود، اینک با استجابت خواستهی او، در این آیه میفرماید: «اذهبا الی فرعون».
عدیّبن حاتم میگوید: امیرالمؤمنین علیه السلام هنگام برخورد با معاویه در صفّین، با صدای بلند فرمود: قسم به خداوند با معاویه و اصحاب او نبرد خواهم کرد، ولی به دنبال آن آهسته میفرمود: انشاءاللّه. گفتم: یا علیّ! شما با صدای بلند از نبرد سخن میگویید، ولی با صدای آهسته انشاءاللّه میگویی؟ فرمود: جنگ خدعه است و من درغگو نیستم، غرضم از این کار برانگیختن یارانم برای جنگ است تا متفرّق نشوند. سپس حضرت این آیه را گواه کار خود آورد که خداوند به موسی گفت: (فقولا... لعلّه یتذکّر) خداوند میدانست فرعون متذکّر نمیشود، ولی به جهت برانگیختن موسی برای رفتن به سوی فرعون اینگونه سخن گفت.**کافی، ج7، ص 460.***
پیامها:
1- برای اهداف بزرگ باید افرادی را تربیت کرد. (واصطنعتک لنفسی)
2- خداوند برای انبیا برنامههای خاصی دارد. (واصطنعتک لنفسی)
3- ابتدا خودسازی، آنگاه جامعه سازی. (اصطنعتک... اذهب)
4- اگر به عنوان مدیر، کسی را برای کاری اعزام میکنیم، بکوشیم که روحیه او مالامال از عشق و احساس غرور و دلگرمی باشد. (اصطنعتک لنفسی... اذهب)
5 - گاهی باید دیگران را احضار کرد، (و أتونی مسلمین)**نمل، 31.*** و گاهی باید خود به طرف آنان رفت. (اذهب)
6- در بعضی مراحل، نباید پیکها و پیامبرها یک نفر باشد. (اذهب انت و اخوک)
7- مبلغ باید به ابزار ارشاد مجهز باشد. (بآیاتی)
8 - مبلغ باید شجاع و مصمم و نفوذناپذیر باشد. (ولا تینا فی ذکری) تا مبادا کاخ و قدرت و هیبت طاغوت، او را در انجام مأموریت مرعوب کند و از یاد خدا غافل شده و دست از صراحت لازم بردارد.
9- رمز موفقیت انسان، توجّه کامل و دائم به خداوند است. (لاتنیا فی ذکری)
10- تبلیغ، ارشاد، امربه معروف و نهی از منکر، ذکر و یاد خداست. (اذهب انت و اخوک بایاتی ولا تینا فی ذکری)
11- یکی از بزرگترین اهداف و خدمات انبیا، مبارزه با طاغوت و برداشتن موانع راه خداپرستی است. (اذهب انّه طغی)
12- گام اوّل در امر به معروف و نهی از منکر، بیان نرم است. (فقولا له قولاً لینّا)
13- امیدها در نرمی است، وانتظاری از خشونت نمیرود. ( قولاً لیّنا لعّله یتذکّر...)
14- شروع تربیت وارشاد باید از طریق گفتگوی صمیمانه باشد.**خداوند به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز میفرماید: با نرمی و ملاطفت با مردم رفتار کن. (فبما رحمة من اللّه لنت لهم ولو کنت فظاً غلیظ القلب لانفضوا من حولک) آلعمران، 159. ***(فقولاله قولاً لینّا) حتّی با سرکشترین افراد نیز باید ابتدا با نرمی ولطافت سخن گفت.
15- هرگز از هدایت دیگران مأیوس نشوید. (لعّله یتذکّر ...)
16- وظیفهی پیامبر تذکّر وارشاد است. (یتذکّر او یخشی)