آیه
أَفَرَءَیْتُم مَّا تَحْرُثُونَ
أَأَنتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّ ارِعُونَ
لَوْ نَشَآءُ لَجَعَلْنَاهُ حُطَاماً فَظَلْتُمْ تَفَکَّهُونَ
إِنَّا لَمُغْرَمُونَ
بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ
ترجمه
آیا آنچه را کشت میکنید، دیدهاید؟
آیا شما آن را میرویانید یا ما رویانندهایم؟
اگر بخواهیم آن را خار و خاشاک میگردانیم، پس شما از روی تعجّب میگویید:
ما زیان دیدهایم.
بلکه محروم و بدبختیم.
نکته ها
«حُطام» به معنی شکستن و خرد شدن و «تفکّهون» به معنای میوه خوردن، فکاهی گفتن و تعجب و پشیمانی آمده است. «مغرمون» از «غرامت» به معنای پرداخت خسارت و زیان دیدن است.
اگر کمی دقّت کنیم، زمین، بدن انسان را به خاک تبدیل میکند ولی بذر را به خاک تبدیل نمیکند. دانه درون زمین دو حرکت متضاد دارد، ساقه به سوی بالا و ریشه به سوی پایین میرود. ریشه، مواد غذایی را جذب و ساقه، موانع خود را حتی اگر سفت باشد دفع میکند. یک دانه به چند خوشه تبدیل میشود و تولید مثل میکند.
هر نوع تغییر و تحوّلی در طبیعت، برای خداوند یکسان است. حیات یا مرگ موجودات، شیرینی یا تلخی آب، همه در نزد قدرت خداوند یکسان است. «خلقناکم... قدّرنا بینکم الموت»، «نحن الزارعون... لجعلناه حطاماً»، «تشربون... جعلناه اجاجاً»
یکی از راههای خداشناسی، فرض خلاف وضع موجود است، چنانکه گفتهاند: «تعرف الاشیاء باضدادها» یعنی با تصور ضدّ هر چیزی، جایگاه و اهمیّت آن چیز مشخص میشود، مثلاً: اگر هر یک از شب یا روز طولانی شود، اگر آبها به زمین فرو رود، اگر کشتها همه خار شود، اگر آبها تلخ شود و... چه کسی میتواند آن را به وضع موجود تبدیل کند؟
آری اگر انسان به این نکته توجّه داشته باشد که هر چه دارد، هر لحظه در معرض تغییر و نابودی است و به پیامدهای از دست دادن آنها بیاندیشد، ارزش نعمتهای موجود را بهتر درک خواهد کرد و به لطف و قدرت الهی بیشتر پیمیبرد.
پیام ها
1- همان قدرتی که از یک دانه بذر، خوشهها پدید میآورد، میتواند از تک سلّول انسان مردهای دوباره او را زنده کند. «أفرأیتم ما تحرثون»
2- فعل و انفعالات طبیعی با اراده خداوند است. «لو نشاء لجعلناه حطاما»
3- برخی انسانها، تا محصولشان خار و خاشاک نشود و سرشان به سنگ نخورد، وجدانشان بیدار نمیشود. «حُطاماً... بل نحن محرومون»