آیه
ألَّذِینَ کَفَرُواْ وَصَدُّواْ عَن سَبِیلِ اللَّهِ أَضَلَّ أَعْمَالَهُمْ
ترجمه
کسانیکه کفر ورزیدند و (مردم را) از راه خدا بازداشتند، (خداوند) اعمالشان را تباه گردانید.
نکته ها
در میان یکصد و چهارده سوره قرآن کریم، در یازده سوره، اولین آیه درباره تهدید یا توبیخ است که به جز سوره احزاب بقیه در مورد دشمنان اسلام است.
1. سوره انعام. «... ثمّ الّذین کفروا بربّهم یعدلون»... امّا کافران برای پروردگارشان شریک قرار میدهند.
2. سوره توبه. «برائة من اللّه و رسوله» خداوند و رسول او از کفّار برائت دارند.
3. سوره احزاب. «یا أیّها النبیّ اتّق اللّه و لاتطع الکافرین و المنافقین» ای پیامبر! از خداوند پروا کن و از کفّار و منافقان پیروی نکن.
4. سوره محمّد. «الّذین کفروا و صدّوا عن سبیل اللّه»
5. سوره ممتحنه. «یا ایّها الّذین آمنوا لاتتّخذوا عدوّی و عدوّکم اولیاء» ای اهل ایمان! دشمن من و دشمن خودتان را سرپرست خود قرار ندهید.
6. سوره منافقون. «اذا جاءک المنافقون...» هرگاه منافقین نزد تو آمدند... .
7. سوره معارج. «سئل سائل بعذاب واقع» یکی از منافقان و دشمنان تقاضای عذاب کرد.
8. سوره بیّنه. «لم یکن الّذین کفروا من اهل الکتاب والمشرکین منفکّین حتّی تأتیهم البیّنة» کفّار از اهل کتاب و مشرکان، از کفر و شرک خود دست بردار نیستند، مگر آن که برایشان شاهد و بیّنه بیاید.
9. سوره فیل. «ألمتر کیف فعل ربّک باصحاب الفیل» آیا ندیدی که پروردگارت با سپاه فیل چه کرد؟
10. سوره کافرون. «قل یا أیّها الکافرون» ای پیامبر! به کافران بگو.
11. سوره مسد. «تبّت یدا أبی لهب و تب» دستان ابولهب بریده باد.
عبارت «صدّوا عن سبیل اللّه» را دو گونه میتوان معنا کرد:
الف) به معنای اعراض کردن، یعنی خودشان از راه خدا اعراض کردند.
ب) به معنای ممانعت کردن، یعنی مردم را از راه خدا بازداشتند.**تفسیر مخزن العرفان.***
عبارت «أضلّ أعمالهم» را نیز دو گونه میتوان معنا کرد:
الف. خداوند اعمال خوب کفّار و مشرکان، مانند صدقه و انفاق به فقرا را به دلیل کفر و منحرف کردن مردم، باطل و بی اثر میکند، به گونهای که در آخرت در پرونده آنان خبری از این چیزها نیست.
ب. خداوند، تلاشهای آنان برای از بین بردن اسلام و شکست مسلمانان را بی اثر میسازد تا به مقصد و هدف نائل نشوند.
اعمال کفّار همه تباه است. «أضلّ أعمالهم» این تباهی اعمال کفّار با چند تعبیر در قرآن کریم آمده است:
- «کرماد اشتدّت به الریح فی یوم عاصف»**ابراهیم، 18.***،اعمال کافران چون خاکستری است که در روزی طوفانی، بادی سخت بر آن بوزد.
- «فحبطت اعمالهم» **کهف، 105.***اعمال کفّار محو میشود.
- «کسراب بقیعة»** نور، 39.*** اعمال کفّار همچون سرابی است که تشنگان، آن را آب میپندارند.
پیام ها
1- در روانشناسی تبلیغ، گاهی باید بی مقدّمه سخن گفت. «بسم اللّه الرحمن الرحیم الّذین کفروا...»
2- معمولاً هر انحرافی انحراف دیگر را به دنبال دارد، بعضی ابتدا کفر میورزند و آنگاه مانع ایمان دیگران میشوند. «کفروا و صدوا»
3- تلاش کفّار ناکام میشود، کوشش آنان عاقبت ندارد و مردم دیر یا زود حقیقت را خواهند فهمید. «صدوا... أضل أعمالهم»
4- راه خدا دشمن دارد و دشمنان بیکار نمینشینند و در صدد انحراف دیگرانند. «صدّوا عن سبیل اللّه»
5 - تباه کردن اعمال، نوعی کیفر الهی برای کفّار است. «کفروا... اضلّ»
توضیحات
سیمای سوره محمّدصلی الله علیه وآله
این سوره سی و هشت آیه دارد و در مدینه نازل شده است.
نام سوره، برگرفته از آیه دوم آن است که نام پیامبر عزیز اسلام حضرت محمّدصلی الله علیه وآله در آن ذکر شده است.
جنگ و جهاد با دشمنان اسلام، مهمترین موضوعی است که در این سوره مطرح شده و لذا برخی آن را سوره «قتال» نامیدهاند.
عمده مطالب سوره دربارهی مؤمنان و کفّار و مقایسه میان وضع آن دو گروه در دنیا و آخرت و نگاهی به عملکرد منافقانی که در مدینه کارهای تخریبی داشتند، میباشد. به علاوه، مسائلی پیرامون اسارت و آزادی اسرای جنگی، دعوت به انفاق و نهی از مداهنه و سازش نابجا با دشمن در آن مطرح شده است.
در حدیث میخوانیم: هر کس میخواهد حال ما اهل بیت و دشمنان ما را بنگرد، سوره محمّد را تلاوت کند.**تفسیر مجمعالبیان.***
همچنین روایت شده است که پیامبراکرم در نماز مغرب، این سوره را میخواندند.**تفسیر مراغی.***