آیه
ألشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ
وَالنَّجْمُ وَالشَّجَرُ یَسْجُدَانِ
ترجمه
خورشید و ماه، حساب معیّنی دارند.
و گیاه و درخت (برای او) سجده میکنند.
نکته ها
«حُسبان» بر وزن «غُفران»، مصدر به معنای «حساب» است. خورشید و ماه حساب دارند. حجم آنها، وزن و جرم آنها، حرکات گوناگون، مدار حرکت، فاصله آنها نسبت به یکدیگر و نسبت به دیگر کرات، مقدار حرکت و مقدار تأثیر آنها برروی یکدیگر، همه و همه حساب دارد و حساب آنها به قدری دقیق است که دانشمندان، زمان دقیق ماه گرفتگی، خورشید گرفتگی و تحویل سال نو را از مدّتها پیش اندازهگیری و پیشبینی میکنند.
«نجم» هر روئیدنی است که ساقه ندارد و «شجر» روئیدنی است که ساقه دارد. مراد از «نجم» در این آیه به قرینه «شجر»، گیاه است، نه ستاره آسمان.**تفسیر المیزان.***
بر اساس آیات قرآن، خورشید و ماه و ستارگان، مدار دارند و همه به سویی در تکاپو و شناورند، «کلّ فی فلک یسبحون»**انبیاء، 33 و یس، 40.*** و عمر تعیین شده دارند. «کلّ یجری لاجل مسمّی»**رعد، 2 ؛ فاطر، 13 ؛ زمر، 5 .***
گردش شب و روز و پیدایش فصلها، یک زمانبندی ساده و در عین حال دقیق، برای همهی مردم در همهی مکانها و زمانهاست. برنامههای عبادی اسلام همچون نماز و روزه، بر اساس طلوع و غروب خورشید و گردش ماه در ایام سال تنظیم شده است. چنانکه در قرآن میخوانیم:
«أقم الصّلاة لدلوک الشّمس الی غسق الّیل و قرآن الفجر»**اسراء، 78.*** از هنگام زوال آفتاب تا اول تاریکی شب و به هنگام صبح، نماز را به پا دار.
«و سبّح بحمد ربّک قبل طلوع الشّمس و قبل غروبها»**طه، 130.*** پیش از طلوع خورشید و پس از غروب آن، خداوند را تسبیح و ستایش کن.
«ثم اتمّوا الصّیام الی الّیل»**بقره، 187.*** و روزه را تا شب هنگام تمام کنید.
و در روایات آمده است: «صم للرّؤیة و افطر للرّؤیة»**وسائل، ج10، ص257.*** روزه را با دیدن ماه رمضان آغاز و با دیدن ماه شوّال تمام کن.
شاید منظور از سجده گیاه ودرخت در آیه، خضوع تکوینی آنها در برابر فرامین الهی است که مسیری راکه خدا برای آنها تعیین کرده، بیکم وکاست پیموده وتسلیم قوانین آفرینشاند.
پیام ها
1- زمین و آسمان، تحت یک نظام اداره میشوند. «الشّمس والقمر... النّجم والشّجر»
2- گیاهان زمینی، حیات و رویش خود را مرهون خورشید و ماه آسمانیاند. «الشّمس و القمر... النّجم و الشّجر»
3- هستی، تسلیم نظامی است که از پیش از سوی خداوند تعیین شده است. «بحُسبان... یسجدان»