آیه
یَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَن تَنفُذُواْ مِنْ أَقْطَارِ السَّمَوَ اتِ وَالْأَرْضِ فَانفُذُواْ لَا تَنفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ
فَبِأَیِّ آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه
ای گروه جنّ و انس! اگر میتوانید از مرزهای آسمانها و زمین نفوذ کنید، نفوذ کنید. هرگز نمیتوانید مگر به واسطه قدرتی فوق العاده.
پس کدام یک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب میکنید؟
نکته ها
«مَعشر» به معنای گروه، از ریشهی «عَشر» به معنای عدد ده است. کلمهی «عشیرة» به معنای بستگان نیز از این ریشه است. در قرآن، کلمه «معشر» سه بار به کار رفته است.
«سلطان» هم به قدرت قهریّه و مادّی گفته میشود که سبب سلطه بر دیگران است و هم به قدرت علمی و دلیل و برهان و استدلال محکم که سبب تسلّط فکری و علمی میشود. «و لقد أرسلنا موسی بآیاتنا و سلطان مبین»**غافر، 23.***، «یجادلون فی آیات اللّه بغیر سلطان»**غافر، 35.***
آیه 33، میتواند مربوط به دنیا و مباحث فضانوردی و گذر از جوّ زمین و نفوذ در آسمانها باشد و یا به قرینه آیات قبل و بعد، مربوط به قیامت و عدم امکان فرار از دادگاه الهی باشد.
عمق زمین و اوج فضا و کرات آسمانی، برای انسان و جنّ قابل تسخیر است. تعبیر «ان استطعتم» به جای «لو استطعتم»، نشانه امکان و جمله «الاّ بسلطان» رمز آن است که میتوان در آسمانها و زمین نفوذ پیدا کرد. به ویژه آنکه در قرآن معمولاً کلمه سلطان برای سلطه علمی به کار رفته است.
پیام ها
1- جنّ و انس، در قیامت در کنار یکدیگر مورد خطاب الهی قرار میگیرند. «یا معشر الجنّ و الانس...»
2- توجّه به قدرت الهی و عجز انسان، بازدارنده از انحراف است. «لاتنفذون...»
3- موجودات لطیف همچون جنّ نیز توان فرار از دادگاه الهی را ندارند. «یا معشر الجنّ... لاتنفذون»
4- رهایی از کیفر در قیامت، جز با داشتن دلیل وحجّت عقلی یا شرعی برای هیچ یک از جنّ و انس میسّر نیست. «یا معشر الجنّ و الانس... لاتنفذون الاّ بسلطان»