آیه
هَلْ جَزَآءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ
فَبِأَیِّ آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه
آیا پاداش نیکی (شما) جز نیکی (ما) است،
پس کدام یک از نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟
نکته ها
«احسان» دو معنا دارد: یکی کار نیک و دیگری نیکی به دیگران. مراد از احسان اول در آیه، کار نیک و مراد از احسان دوم، نیکی به غیر است.**تفسیر راهنما.*** «هل جزاء الاحسان الاّ الاحسان»
امام صادقعلیه السلام فرمود: جمله «هل جزاء الاحسان...» در باره کافر و مؤمن جاری است و هر کس برای دیگری کار نیکی انجام دهد، بر او لازم است جبران کند.** تفاسیر مجمعالبیان و المیزان.***
در قرآن، اصلِ مقابله به مثل بارها تکرار شده است:
«فاذکرونی أذکرکم»**بقره، 152.*** یاد کنید مرا تا یاد کنم شما را.
«اِن عُدتم عُدنا»**اسراء8 .*** اگر برگردید ما نیز برمیگردیم.
«فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدی علیکم»**بقره، 194.*** به همان مقدار که لطمه زدند، به آنان لطمه بزنید.
«و لهنّ مثل الّذی علیهنّ»**بقره، 228.*** به همان مقدار مسئولیّت که بر عهده زن هست، برای او حق و حقوق است.
«اِن عاقبتم فعاقبوا بمثل ما عوقبتم»**نحل، 126.*** اگر قصد انتقام از دشمن دارید، به همان مقدار که ضرر دیدید، ضربه وارد کنید.
«اِن تنصروا اللّه ینصرکم»**محمّد، 7.*** اگر خدا را یاری کنید، شما را یاری میکند.
«فلمّا زاغوا أزاغ اللّه»**صف، 5 .*** اگر به اراده خود کج روند، خدا آنان را در کجی رها میکند.
حضرت علیعلیه السلام از رسول خداصلی الله علیه وآله نقل میکند که خداوند فرمود: آیا پاداش کسی که به او نعمت توحید دادهام غیر از بهشت است.**امالی طوسی، ج2، ص 182.*** «هل جزاء مَن أنعمتُ علیه بالتّوحید الاّ الجنّة»
پیام ها
1- در برابر احسان و نیکی دیگران، ما نیز نیکی کنیم. «هل جزاء الاحسان الا الاحسان» (آیا در برابر این همه احسان خداوند به انسان، جز نیکوکاری بنده سزاوار است؟)
2- فقط به ارزشها بیاندیشیم نه افراد، جنسیّت، نژاد، سنّ، منطقه و قبیله. «هل جزاء الاحسان الا الاحسان»
3- پاداش احسان به هر نوع، به هر مقدار، در هر زمان و مکان و نسبت به هر شخصی باید احسان باشد. «هل جزاء الاحسان الا الاحسان»
4- یکی از فلسفههای قیامت، اجرای عدل و جزای احسانهاست. «هل جزاء الاحسان الاّ الاحسان»
5 - پاداش نیک خداوند به نیکیهای ما، نعمت است. «فبایّ آلاء ربّکما تکذّبان»