آیه
قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُل لَّمْ تُؤْمِنُواْ وَلَکِن قُولُواْ أَسْلَمْنَا وَ لَمَّا یَدْخُلِ الْإِیمَانُ فِی قُلُوبِکُمْ وَإِن تُطِیعُواْ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَا یَلِتْکُم مِّنْ أَعْمَالِکُمْ شَیْئاً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه
آن اعراب بادیهنشین گفتند: ما ایمان آوردهایم، به آنان بگو: شما هنوز ایمان نیاوردهاید، بلکه بگوئید: اسلام آوردهایم و هنوز ایمان در دلهای شما وارد نشده است و اگر خدا و رسولش را اطاعت کنید، خداوند ذرّهای از اعمال شما کم نمیکند. همانا خداوند آمرزنده مهربان است.
نکته ها
مراد از اعراب، بادیهنشینانند که بعضی آنان مؤمن بودند، چنانکه در سورهی توبه از آنان تجلیل شده است: «و مِن الاَعراب مَن یُؤمن بِاللَّهِ و الیومِ الآخر»**توبه، 99.***، ولی بعضی از آنان خود را بالاتر از آنچه بودند میپنداشتند و ادّعای ایمان میکردند، در حالی که یک تازه مسلمانی بیش نبودند.
تفاوت اسلام با ایمان
1. تفاوت در عمق.
اسلام، رنگ ظاهری است، ولی ایمان تمسّک قلبی است. امام صادقصلی الله علیه وآله به مناسبت آیهی «و مَن اَحسَنُ من اللَّه صِبغَة»**بقره، 138.***فرمود: رنگ الهی اسلام است، و در تفسیر آیهی «فقد استَمسَک بِالعُروَة الوثقی»**بقره، 256.*** فرمود: تمسّک به ریسمان محکم الهی، همان ایمان است.**کافی، ج2، ص 14.***
2. تفاوت در انگیزه.
گاهی انگیزهی اسلام آوردن، حفظ یا رسیدن به منافع مادّی است، ولی انگیزهی ایمان حتماً معنوی است. امام صادقعلیه السلام فرمودند: با اسلام آوردن، خون انسان حفظ میشود و ازدواج با مسلمانان حلال میشود، ولی پاداش اخروی بر اساس ایمان قلبی است.** کافی، ج2، ص 24.***
3. تفاوت در عمل.
اظهار اسلام، بدون عمل ممکن است، ولی ایمان باید همراه عمل باشد، چنانکه در حدیث میخوانیم: «الایمانُ اِقرارٌ وعَمَل و الاسلام اِقرارٌ بلاعَمَل»**کافی، ج2، ص24.*** بنابراین در ایمان، اسلام نهفته است، ولی در اسلام ایمان نهفته نیست.
در حدیث دیگری، اسلام، به مسجد الحرام وایمان به کعبه تشبیه شده که در وسط مسجدالحرام قرار گرفته است.**کافی، ج2، ص52.***
امام باقرعلیه السلام فرمود: ایمان، چیزی است که در قلب مستقر میشود و انسان به وسیله آن به خدا میرسد و عمل، آن باور قلبی را تصدیق میکند. ولی اسلام چیزی است که در گفتار و رفتار ظاهر میگردد، گرچه در قلب جای نگرفته باشد.**کافی، ج2، ص26.***
4. تفاوت در رتبه.
در حدیث میخوانیم: ایمان، بالاتر از اسلام و تقوا، بالاتر از ایمان و یقین، بالاتر از تقوا است و در میان مردم چیزی کمیابتر از یقین نیست.** کافی، ج2، ص51.***
پیام ها
1- به هر ادّعا و شعاری گوش ندهیم. «و قالتِ الاَعراب آمنّا»
2- ادّعاهای نابجا را مهار کنیم. «قل لم تؤمنوا»
3- هر کس حریم خود را حفظ کند و بیش از آنچه هست خود را مطرح نکند. «قولوا اَسلَمنا»
4- اسلام، امری ظاهری است، ولی ایمان، به دل مربوط است. «فی قلوبکم»
5 - با مدّعیان کمال باید به گونهای سخن گفت که از رسیدن به کمال ناامید نشوند. «و لمّا یَدخُل الایمان فی قلوبکم»
6- راه رسیدن به ایمان، اطاعتِ عملی است، نه ادّعای زبانی. «لما یدخل الایمان... و ان تُطیعوا اللَّه و رسوله...»
7- اطاعت از پیامبرصلی الله علیه وآله در کنار اطاعت از خدا آمده است و این نشانهی عصمت پیامبر است که باید او را بدون چون وچرا اطاعت کرد. «ان تُطیعوا اللَّه ورسوله»
8 - خداوند، عادل است وذرّهای از پاداش عمل انسان را کم نمیکند. (مدیریّت صحیح آن است که ذرّهای از حقوق دیگران کمگذاشته نشود.) «لا یَلِتکم من اعمالکم شیئاً»
9- اطاعت از خدا و رسول، زمینه دریافت بخشش و رحمت الهی است. «تطیعوا... انّ اللّه غفور رحیم»