آیه
إِنَّ الَّذِینَ یَغُضُّونَ أَصْوَاتَهُمْ عِندَ رَسُولِ اللَّهِ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوَی لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظِیمٌ
ترجمه
همانا کسانی که نزد پیامبر (از روی ادب و احترام) صدایشان را پایین میآورند، آنان کسانی هستند که خداوند دلهایشان را برای (پذیرش) تقوا آزمایش (و آماده) کرده و آمرزش و پاداش بزرگ مخصوص آنها است.
نکته ها
«غَضّ» به معنای پایین آوردن و کوتاه کردن است. این واژه در قرآن، هم در مورد کوتاه کردن صدا به کار رفته و هم در مورد کوتاه کردن نگاه ؛ چنانکه در مورد نگاه به نامحرمان، قرآن میفرماید: «قل للمؤمنین یغضّوا من ابصارهم»**نور، 30.***
اگر ادب در کلام لازم است، در رفتار و کردار، به طریق اولی لازم است.
آهسته سخن گفتن، نشانهی ادب، تواضع، وقار و آرامش انسان است.
قرآن در این آیه میفرماید: خداوند دلهای افراد را آزمایش میکند، تا میزان پاکی و تقوای درون آنها را آشکار سازد. زیرا چه بسیار افراد ریاکارانه اظهار ادب و تواضع میکنند، ولی در درون متکبّرند.
پاداشهای الهی معمولاً با صفات «کَریم»، «عَظیم»، «کَبیر» و «غَیر مَمنُون» (پیوسته) همراه است و این بخاطر آن است که سرچشمه این پاداشها، رحمت و لطف بینهایت خدا است.
ادب در گفتار
این آیه ادب سخن گفتن با رسول خدا را بیان میکند، در اینجا مناسب است به دستوراتی که اسلام برای نوع سخن و گوینده و چگونگی بیان او دارد، اشاره کنیم:
1. سخن باید واقعی و حقیقی باشد. «بِنَباءٍ یَقین»**نمل، 22.***
2. گفتار بایستی دل پسند باشد. «الطّیّب مِن القَول»**حج، 24.***
3. سخن باید رسا و شفّاف باشد. «قَولاً بَلیغاً»**نساء، 63.***
4. بعضی از گفتار باید نرم بیان شود. «قولاً لَیّناً»**طه، 44.***
5. سخن باید بزرگوارانه بیان شود. «قَولاً کریماً»**اسراء، 23.***
6. سخنی باشد که پذیرش و عمل آن آسان باشد. «قَولاً مَیسوراً»**اسراء، 28.***
7. در گفتار هیچ گونه لغو و باطلی نباشد. «اِجتَنِبوا قَول الزّور»**حج، 30.***، «عن اللَّغو مُعرضون»** مؤمنون، 3.***
8. گفتار باید همراه با کردار باشد وگرنه قابل سرزنش است. «لِمَ تَقولون مالا تَفعلون»**صف، 2.***
پیام ها
1- هم خلافکار را توبیخ کنیم و هم درستکار را تشویق. (در آیهی قبل کسانی که در محضر پیامبرصلی الله علیه وآله بلند صحبت کردند توبیخ شدند، و در این آیه و آیات بعد، افراد مؤدّب تشویق میشوند.) «انّ الّذین یَغضّون... لهم مغفرة...»
2- ادبهای مقطعی و لحظهای، نشان دهندهی عمق تقوا نیست. «یَغضّون اصواتهم» (فعل مضارع، نشانهی استمرار و تداوم است)
3- در قرآن هرجا «مغفرت» و«اجر» آمده، ابتدا سخن از مغفرت است. زیرا تا از گناه پاک نشویم، نمیتوانیم الطاف الهی را دریافت کنیم. «لهم مغفرة و اجر عظیم»
4- لازمهی ایمان و تقوا، عصمت از گناه نیست، چه بسا افراد مؤمن متّقی که گرفتار لغزش و گناه میشوند امّا به زودی جبران میکنند. «لهم مغفرة»