آیه
خَلَقَ الْإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ کَالْفَخَّارِ
وَخَلَقَ الْجَآنَّ مِن مَّارِجٍ مِّن نَّارٍ
فَبِأَیِّ آلَا ءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه
انسان را از گل خشکیدهای همچون سفال آفرید
و جن را از شعلهی آتشی بی دود آفرید،
پس کدام یک از نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟
نکته ها
«صلصال» به معنای گِل خشکیده، «فخّار» به معنای سفال (گل پخته شده) و «مارج» به معنای شعله است.
قرآن در مورد منشأ آفرینش انسان تعبیرات گوناگونی دارد که ممکن است این تعبیرات به مراحل مختلف آن اشاره داشته باشد:
1. خاک. «انّا خلقناکم من تراب»**حج، 5 .***
2. خاک آمیخته با آب. «خلقکم من طین»**انعام، 2.***
3. گِل بدبو. «من حماءٍ مسنون»**حجر، 28.***
4. گِل خشکیده. «من صلصال کالفخّار»**الرّحمن، 14.***
جنّ، موجودی ناپیدا است و در قرآن، برخی ویژگیهای آن بیان شده است، از جمله اینکه
مبدأ آفرینش او، باد و آتش است، «خلق الجانّ من مارج من نار» در حالی که مبدأ آفرینش انسان آب و خاک است. «خلق الانسان من صلصال کالفخّار»
خلقت او پیش از خلقت انسان بوده است، «و الجانّ خلقناه من قبل»**حجر، 27.*** و همچون انسان؛ مؤمن و کافر، مذکّر و مؤنث، توالد و تناسل، علم و شعور و قدرت تشخیص حق از باطل را دارند و قادر به انجام کارهایی هستند که از عهده بشر خارج است و همچنین مرگ و رستاخیز و کیفر و پاداش دارند.
پیام ها
1- نگاه به گذشته، سبب شکوفایی ایمان و تواضع بشر میگردد. «خلق الانسان من صلصال...»
2- خداوند از مادّه سرد بیروح «صلصال» و مادّه گرم بیروح «مارج»، موجودات زنده میسازد. «خلق الانسان... خلق الجان...»
3- سرچشمهی به وجود آمدن انسان، مادّهای ناچیز و بیارزش است. «صلصالٍ» (نکره آمدن میتواند نشانه ناچیز بودن باشد.)
4- جنّ، موجودی واقعی است، نه خرافی، گرچه ما به آن دسترسی نداشته باشیم. «خلق الجانّ من مارج من نار»
5 - جنّ و انس، هر دو موجودی زمینیاند و از عناصر مادّی آفریده شدهاند. «خلق الانسان من صلصال... خلق الجان من مارج من نار»
6- تکذیبِ نعمت، سبب سرزنش است، از هر که باشد. «فبایّ آلاء ربّکما تکذّبان»