آیه
قُلْ أَرَءَیْتُم مَّا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَرُونِی مَاذَا خَلَقُواْ مِنَ الْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْکٌ فِی السَّمَوَاتِ ائْتُونِی بِکِتَابٍ مِّن قَبْلِ هَذَآ أَوْ أَثَارَةٍ مِّنْ عِلْمٍ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ
ترجمه
بگو: آیا آنچه را به جای خداوند میخوانید، دیدهاید؟ به من نشان دهید که چه چیزی را از زمین آفریدهاند، یا در (آفرینش) آسمانها چه مشارکتی داشتهاند؟ اگر راستگو هستید، کتابی پیش از این (قرآن) یا نشانهای علمی (بر ادّعای خود) برای من بیاورید.
نکته ها
«أثارة» به معنای آثار باقیمانده و نشانههای وجود چیزی است.
مشرکان نیز قبول داشتند که آفریدگار آسمانها و زمین خداوند است. «و لئن سئلتهم من خلق السّموات و الارض لیقولن اللّه»**لقمان، 25.*** لذا خداوند آنها را توبیخ میکند که چرا به سراغ بتها و دیگران میروند و به جای خدا، آنها را میپرستند و از آنان کمک میخواهند.
منطق توحید به قدری قوی و مستدل است که میتوان با آن به مجادله با مشرکان پرداخت و آنان را محکوم کرد.
امام باقرعلیه السلام فرمود: مراد از «کتاب» در این آیه، تورات و انجیل و مراد از «علم»، سخنان جانشینان انبیاست.** تفسیر نورالثقلین.***
پیام ها
1- پیامبر در تمام شئون رسالت، حتّی شیوهی مجادله با مخالفان، گوش به فرمان خداوند است. «قل...»
2- در تبلیغ و ارشاد، میتوان با سؤال و پرسش، فطرت دیگران را بیدار کرد و آنان را به تفکر و اندیشه واداشت. «أرأیتم... ماذا خلقوا»
3- استقامت و پایداری، شرط اساسی تبلیغ است، حتّی پس از اعراض کفار دست از تبلیغ برندارید. «معرضون قل أرأیتم...»
4- در پذیرش اعتقادات، به گفته دیگران اکتفا نکنید، آنچه را خود دیدهاید و فهمیدهاید، قبول کنید. «أرایتم... ارونی»
5 - موجودی صلاحیّت استمداد و خوانده شدن دارد که قدرت آفرینش داشته باشد. ریشهی توحید در عبادت، توحید در خالقیّت است. «ما تدعون... ماذا خلقوا»
6- بتها و معبودهای خیالی، از هر جهت عاجزند؛ نه نقشی در آفرینش زمین دارند، «ماذا خلقوا من الارض» و نه سهمی در برپایی آسمانها. «أم لهم شرک فی السّموات»
7- در مجادله و گفتگو با مخالفان، باید روی مشترکات تکیه کرد. (مشرکان، خالقیّت خدا را قبول داشتند.) «أم لهم شرک فی السّموات»
8 - کتابهای آسمانیِ قبل از قرآن، شایسته احترام و اعتماد میباشند. «ایتونی بکتاب من قبل هذا»
9- در مجادله و استدلال، دلیل یا باید فطری و شهودی باشد، «أرأیتم» یا نقلی، «بکتاب» یا عقلی، «اثارة من علم» و شرک هیچ دلیلی ندارد.
10- طرح هر ادّعا و پذیرش آن، باید منطقی و بر اساس علم و استدلال باشد. «ایتونی بکتاب... أو اثارة من علم»
11- یادها و یادگارها، آثار گذشتگان و میراث فرهنگی، آنجایی ارزش دارد که نشانهای از علم و رشد در آنها باشد. «اثارة من علم»