آیه
أَفَتُمَارُونَهُ عَلَی مَا یَرَی
وَلَقَدْ رَءَاهُ نَزْلَةً أُخْرَی
عِندَ سِدْرَةِ الْمُنتَهَی
عِندَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَی
ترجمه
پس آیا بر سر آنچه میبیند با وی جدال میکنید؟
و همانا در نزولی دیگر او را دید.
نزد سدرة المنتهی.
که بهشتِ امن نزد آن است.
نکته ها
«تمارونه» از «مراء» به معنای جدال همراه با شک و تردید و «نزلة» به معنای یکباره نازل شدن است. «سدرة المنتهی» نام مکانی نزدیک بهشت موعود است که مالامال از الطاف الهی است و به گفته روایات جز شخص پیامبر اسلام کسی از آن بالاتر نرفته است.**تفسیر کنزالدقائق.***
در حدیث آمده است: آنجایی که آخرین مرحله پرواز فرشتگان یا آخرین مرحله بالا رفتن اعمال میباشد، به آن «سدرة المنتهی» میگویند و در روایات میخوانیم: «سدرة المنتهی» نام درختی است که همراه هر برگ آن فرشتهای در حال تسبیح است.**تفاسیر نمونه و مجمعالبیان.***
چون در ماجرای معراج، ناباوری و تردید بسیار است، خداوند یک بار در سوره اسراء فرمود: «سبحان الّذی» یعنی او از کار لغو منزّه است و معراج یک هدف بس عالی دارد و یک بار در این سوره فرمود: چرا در این باره جدال میکنید؟ «أفتمارونه...»
گرچه همه مردم زیر نظر خداوند هستند، امّا خداوند گاهی بعضی را به طور خاص مورد نظر قرار میدهد. «و لقد راه نزلة اخری» یعنی خداوند در معراج پیامبرش را یکبار دیگر مورد نظر ویژه قرار داد. همان گونه که خداوند با اینکه با همه مردم است، «و هو معکم»** حدید، 4.*** ولی بودن او با متّقین به گونهای دیگر است. «انّ اللّه مع الّذین اتّقوا»**نحل، 128.***
آری، همراه بودن و عنایت خداوند گاهی عام است و گاهی خاص. او پیامبرش را در آسمانها مهمان کرد و نزد سدرة المنتهی و بهشت موعود، مورد نظر خاص خود قرار داد.
این معنا در تفسیر اطیبالبیان ذکر شده، امّا در تفاسیر دیگر به گونهای دیگر معنا شده است: پیامبر، یک بار دیگر جبرئیل را با قیافه اصلی دید و یا بار دیگر، خدا را با دید باطنی دید.
دلیل ما در انتخاب گفتار اطیب البیان این است که این آیات در مقام تجلیل از پیامبر و معراج اوست و دیدن جبرئیل، برای پیامبر که مقامش بالاتر از جبرئیل است امتیاز و تجلیلی نیست و با سیاق آیات خیلی تناسب ندارد، و نیز دیدن باطنی خداوند، برای پیامبر همیشه بوده و نه یکبار و دو بار، ولی لطف خاص خداوند در معراج قابل توجّه بوده است، چون خداوند با هدفی خاص پیامبرش را به آسمانها برد، بنابراین نگاه خاصی به او داشت. «راه نزلة اخری»
در حدیث میخوانیم که رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: من جبرئیل را نزد سدرة المنتهی دیدم. جبرئیل به پیامبر گفت: انتهای حدّی که خداوند برای من گذارده همین جاست و اگر بیشتر از آن بیایم، بالهایم خواهد سوخت.**تفسیر هدایت.***
پیام ها
1- افراد بی ایمان، تحمّل باور کردن مکاشفات و دریافتهای اولیای خدا را ندارند و با بدبینی و تردید با آنها به جدال میپردازند. «أفتمارونه»
2- در مسائل نظری و فکری، بحث و تردید جای دارد، ولی در محسوسات و دیدنیها جایی ندارد. «أفتمارونه علی ما یری»
3- شرط تبلیغ، پذیرش همگانی نیست؛ بعضی انکار یا تردید یا جدال میکنند. «أفتمارونه»
4- پرسش و دلیلخواهی همیشه مورد سفارش است، «فسئلوا أهل الذکر»** نحل، 43.*** ولی مجادله و ستیز مورد توبیخ است. «أفتمارونه»
5 - بالاتر از بهشت نیز وجود دارد. «عند سدرة المنتهی عندها جنة المأوی» سدرة المنتهی به قدری مهم است که بهشت با آن عظمتش در کنار اوست.