تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نور جلد 9(دوره ده جلدی)
حاج شیخ محسن قرائتی

سوره 61. صف آیه 5

آیه
وَإِذْ قَالَ مُوسَی‏ لِقَوْمِهِ یَا قَوْمِ لِمَ تُؤْذُونَنِی وَقَدْ تَّعْلَمُونَ أَنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکُمْ فَلَمَّا زَاغُواْ أَزَاغَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ وَاللَّهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْفَاسِقِینَ‏
ترجمه
و آنگاه که موسی‏ به قوم خود گفت:ای قوم من! با این که می‏دانید من فرستاده خدا به سوی شما هستم، چرا اذیّتم می‏کنید؟ پس چون منحرف شدند، خداوند دل‏های آنان را منحرف ساخت و خداوند قوم فاسق را هدایت نمی‏کند.
نکته ها
«زاغَ» از «زیغ» به معنای انحراف از مسیر حق است. روح انسان به راه مستقیم تمایل دارد و این انسان است که آن را منحرف می‏کند.
در آیات قبل، انتقاد از گفتار بدون عمل بود، در این آیه انتقاد از عمل بر خلاف علم است که چرا با این‏که می‏دانند او پیامبر خداست، او را اذیّت و آزار می‏دهند.
خداوند، کیفر و پاداش را بر اساس عدل و حکمت خود و عملکرد انسان قرار می‏دهد. او از طریق عقل و فطرت و فرستادن پیامبران مردم را هدایت می‏کند، هر کس هدایت را پذیرفت، بر هدایتش می‏افزاید: «والّذین اهتدوا زادهم هدی‏»**محمّد، 17.*** و هر کس با علم و اراده، راه انحراف را انتخاب کند، خداوند او را رها می‏کند. «زاغوا ازاغ اللّه»
آزار و اذیت حضرت موسی و پیامبر اکرم
اذیّت‏هایی که قوم موسی‏علیه السلام در مورد او روا داشتند، بسیار بود، از جمله می‏گفتند:
«لن نؤمن لک حتّی نری اللّه جهرة»**بقره، 55.*** هرگز به تو ایمان نمی‏آوریم تا این که خداوند را به طور آشکار ببینیم.
«لن نصبر علی طعام واحد»**بقره، 61.*** ما بر یک نوع طعام صبر نمی‏کنیم.
«لن ندخلها حتّی یخرجوا منها»**مائده، 22.*** تا آنها از آنجا بیرون نشوند، ما داخل نخواهیم شد.
«فاذهب انت و ربّک فقاتلا انّا هاهنا قاعدون»**مائده، 24.*** تو و پروردگارت بروید و با آنها جنگ کنید، ما نشسته‏ایم.
«اجعل لنا الهاً کما لهم آلهة»**اعراف، 138.*** برای ما نیز خدایی مثل خدایان این بت پرستان، قرار بده.
«قالوا اوذینا من قبل ان تأتینا و من بعد ما جئتنا»**اعراف، 129.*** ای موسی! ما هم پیش از آمدن تو و هم پس از آن در رنج و شکنجه بوده‏ایم.
پیامبر اکرم‏صلی الله علیه وآله نیز مورد آزار و اذیّت مشرکان و منافقان قرار داشت، چنانکه قرآن می‏فرماید:
«و منهم الّذین یؤذون النّبی و یقولون هو اُذن»**توبه، 61.*** بعضی (از منافقان) کسانی هستند که دائم پیامبر را آزار می‏دهند و می‏گویند او زود باور است.
«والّذین یؤذون رسول اللّه لهم عذابٌ الیم»**توبه، 61.*** برای آنها که پیامبر خدا را اذیّت می‏کنند، عذاب دردناک آماده و مهیا است.
«ان ذلکم کان یؤذی النّبیّ فیستحیی منکم»**احزاب، 53.*** این کار شما پیامبر را آزار می‏دهد و او از شما شرم می‏کند (که ناراحتی خود را اظهار کند).
یکی دیگر از آزارهایی که پیامبر اسلام می‏دید، سستی بعضی از مسلمانان برای جهاد بود که می‏گفتند: «انّ بیوتنا عورة»**احزاب، 13.*** خانه‏های ما حفاظ ندارد، «لاتنفروا فی الحّر»**توبه، 81 .*** هوا گرم است، «بَعُدت علیهم الشقة»**توبه، 42.*** راه دور است، «و لاتفتنّی الا فی الفتنة سقطوا»**توبه، 49.*** با شرکت در جنگ تبوک ممکن است نگاه ما به دختران و زنان رومی بیفتد و گرفتار شویم، اسلحه و امکانات کم است و...
با توجّه به آیات قبل که فرمود: چرا به گفتار خود عمل نمی‏کنید و خدا رزمندگان را دوست دارد، معلوم می‏شود که مراد از آزار در این آیه، سستی در جهاد و رفتن به جبهه است.

پیام ها
1- تاریخ زندگی حضرت موسی‏علیه السلام بخاطر درس‏ها و عبرت‏هایی که دارد نباید فراموش شود. «و اذ...»
2- آشنایی با تاریخ بزرگان، سبب تسلّی و دلداری است. «اذ قال موسی‏ لقومه... لِمَ تؤذوننی»
3- گاهی خودی‏ها بیش از بیگانگان مشکل آفرینی می‏کنند. «یا قوم لِمَ تؤذوننی»
4- در نهی از منکر، از اهرم عاطفه استفاده کنید. «یا قوم لِمَ تؤذوننی»
5 - اذیّت یاران، نباید سبب قهر و طرد آنها شود. «یا قوم لِمَ تؤذوننی»
6- علم و آگاهی، مسئولیّت آور است. از آگاهان انتظار می‏رود که به علم خود عمل کنند. «لِمَ تؤذوننی و قد تعلمون...»
7- گفتار و رفتاری که موجب آزار رهبران دینی شود، به انحراف انسان می‏انجامد. «لِمَ تؤذوننی... زاغوا»
8 - انحراف در گفتار و رفتار، مقدّمه انحراف دل و روح و شخصیّت و هویّت و فرهنگ و فکر انسان است. «فلمّا زاغوا ازاغ اللّه قلوبهم»
9- گناه، محرومیّت از هدایت الهی را به دنبال دارد. «واللّه لایهدی القوم الفاسقین»