مسأله امر به معروف و نهی از منکر مثل مسأله نماز یاد گرفتنی است. باید بروید یاد بگیرید. مسأله دارد. کجا باید چگونه امر به معروف و نهی از منکر کرد. البته من عرض میکنم قبلا هم گفتم در جامعه اسلامی تکلیف عامه مردم امر به معروف و نهی از منکر با لسان است. اگر کار به برخورد بکشد، آن دیگر تکلیف مسئولین است. آنها باید وارد بشوند. اما زبانی که مهمتر هم همین زبانی است، وظیفه همگان است. آنها که جامعه را اصلاح میکند همین امر به معروف و نهی از منکر زبانی است - آن آدم بد کار، آن آدم خلاف کار، آن آدمی که اشاعه فحشاء میکند، آن آدمی که قبح گناه را از جامعه میخواهد ببرد، مردم به او بگویند، ده نفر، صد نفر، هزار نفر، افکار عمومی روز وجود او و ذهن او سنگین بکند، شکنندهترین چیزهاست.(402)
پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) میفرماید: وقتی مردم امر به معروف و نهی از منکر نکنند خوبهایشان دور هم مینشینند، دعا میکنند، خدا دعایشان را مستجاب نمیکند. به فرزندت بگو نماز بخوان! روزه بگیر! شب عروسیات گناه نکن! حالا این امر به معروف و نهی از منکر را چه کسی باید انجام دهد. کسی که علم داشته باشد. یعنی بداند که چه کار از نظر دین خوب است و کدام کار بد است بیخودی یک چیزی نگوید. کسی میتواند امر به معروف و نهی از منکر کند که خودش از دین اطلاعات داشته باشد. بداند و بگوید.(403)
هر کس که خود مهتدی است، میتواند یکی را مهتدی کند و تدریجاً این یکی یکیها جماعت را تشکیل میدهند. و وظیفه ما همین است که در صورت امکان امر به معروف و نهی از منکر کنیم. اما این که چه طور نتیجه بدهد، مقدرات دست ما نیست.(404)
قوام حکومت اسلامی به این است که در جامعه امر به معروف و نهی از منکر زنده باشد.(405)
امر به معروف یعنی سفارش به خوبیها و نهی از منکر، یعنی بازداشتن از بدیها.
فلاح و رستگاری، تنها در نجات خود خلاصه نمیشود، بلکه نجات دیگران نیز از شرایط فلاح است.
در قرآن، رستگاران دارای ویژگیهای زیر هستند:
الف: کسانی که در برابر مفاسد جامعه، به اصلاحگری میپردازند. (آل عمران، 104).
ب: کسانی که امر به معروف و نهی از منکر میکنند. (آل عمران، 104).
ج: کسانی که علاوه بر ایمان به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، او را حمایت میکنند. (اعراف، 157).
د: کسانی که از بخل دور هستند. (حشر، 9.)
در نهی از منکر سن افراد تعداد آنها شرط نیست.
در نهی از منکر، از خودیها شروع کنیم.
در نهی از منکر، از منکرات اصلی شروع کنیم.
امر به معروف، بر نهی از منکر مقدم است. اگر راه معروفها باز شود، زمینه برای منکر کم میگردد.
بهترین امت بودن با شعار نیست، با ایمان و امر به معروف و نهی از منکر است. (آل عمران، 110).
امر به معروف و نهی از منکر به قدری مهم است که انجام آن معیار امتیاز امت هاست.
امر به معروف، نشانه عشق به مکتب، عشق به مردم، علاقه به سلامتی جامعه و نشانه آزادی بیان، غیرت دینی، ارتباط دوستانه بین مردم و نشانه فطرت بیدار و نظارت عمومی و حضور در صحنه است.
امر به معروف و نهی از منکر، سبب تشویق نیکوکاران، آگاه کردن افراد جاهل، هشدار برای جلوگیری از خلاف و ایجاد نوعی انضباط اجتماعی است. قرآن میفرماید: شما مسلمانان بهترین امت هستید، زیرا امر به معروف و نهی از منکر میکنید. (آل عمران، 110).
حضرت علی (علیه السلام) میفرماید: امر به معروف و نهی از منکر، مصلحت عامه است. (نهج البلاغه، حکمت 252).
در حدیث دیگر میخوانیم: کس که جلوی منکر را نگیرد، مانند کسی است که مجروحی را در جاده رها کند تا بمیرد. (کنز العمال، ج 3، ص 170).
پیامبرانی همچون حضرت داود و حضرت عیسی (علیه السلام) به کسانی که نهی از منکر نمیکنند، لعنت فرستادهاند. (مائده، 78.)
قیام امام حسین (علیه السلام) برای امر به معروف و نهی از منکر بود. انما خرجت لطلب الاصلاح فی امه جدی ارید ان امر بامعروف و أنهی عن المنکر (بحارالانوار، ج 44، ص 328.)
قرآن میفرماید: اگر در مجلسی به آیات الهی توهین میشود، جلسه را به عنوان اعتراض ترک کنید تا مسیر بحث عوض شود. (نساء، 140 و انعام، 67.)
انسان باید در دل از انجام گناه ناراحت باشد، با زبان، و با اعمال قدرت و قانون هم، مانع انجام آن شود.
اگر کسی را به کار خوبی دعوت کردیم، در پاداش کارهای خوب او نیز شریک هستیم، ولی اگر در برابر فساد و گناه ساکت نشستیم، به تدریج فساد رشد میکند و افراد فاسد و مفسد بر مردم حاکم خواهند شد.
سکوت و بی تفاوتی در مقابل گناه، سبب میشود که گناه کردن عادی شود، گنهکار جرأت پیدا کند، ما سنگدل شویم، شیطان راضی گردد و خدا بر ما غضب نماید.
امر به معروف و نهی از منکر، دو وظیفه الهی است و توهماتی از این قبیل که: گناه دیگران کاری به ما ندارد، آزادی مردم را سلب نکنیم، من اهل ترس و خجالت هستم، با یک گل که بهار نمیشود، عیسی به دین خود موسی به دین خود، ما را در یک قبر قرار نمیدهند، دیگران هستند، من چرا امر به معروف کنم؟ با نهی از منکر، دوستان یا مشتریان خود را از دست میدهم، و امثال آن، نمیتوانند این تکلیف را از دوش ما بردارند. البته امر به معروف و نهی از منکر باید آگاهانه، دلسوزانه، عاقلانه و حتی المقدور مخفیانه باشد.
گاهی باید خودمان بگوییم، ولی آنجا که حرف ما اثر ندارد، وظیفه ساقط نمیشود، بلکه باید از دیگران بخواهیم که آنان بگویند.
حتی اگر برای مدت کوتاهی میتوان جلوی فساد را گرفت، باید گرفت و اگر با تکرار میتوان به نتیجه رسید، باید تکرار کرد.
آمرین به معروف و نباید از مردم انتظار پذیرش صد در صد داشته باشند.
امر به معروف، مداومت و پایداری لازم دارد.