امیرالمؤمنین (علیه السلام) راجع به بخیل میفرماید که شخص بخیل خود واقعیاش را گم کرده است. یعنی خودش شده پول و ثروت. آدمی که پول و ثروت برای او اصالت پیدا کند و هدف او بشود، به تعبیر روانشناسی امروز در پول تثبیت و غرق میشود، چنین آدمی، من واقعی او شده پول نتیجه این است که خودش را برای پول میخواهد نه پول را برای خودش. از جان، حیات، سلامت و عمر خودش مایه میگذارد برای پول، ولی حاضر نیست از پول برای سلامت و عمر خودش مایه بگذارد. میفرماید: از آدم بخیل تعجب میکنم که در آن حال که دنبال ثروت و غنا و بینیازی است، عملا در همان فقر و گرفتاری است.(608)
بخل، نشانه کفران نعمت و کفر به وعدههای الهی است.
هدف از انفاق، رهایی از بخل است، نه رهایی از اشیای بیارزش و نامطلوب.
بخل شما، فقرا را به فساد و فحشا میکشاند.
سرچشمه بخل، ناآگاهی و تحلیل غلط از خیر و شر است.
وارث واقعی همه چیز و همه کس خداست. ما با دست خالی آمدهایم و با دست خالی میرویم، پس بخل چرا؟ و لله میراث السماوات و الارض
بخل، علاوه بر بخل ورزیدن در اموال و نبخشیدن به دیگران، شامل بخل نسبت به علم، آبرو، قدرت و امکانات نیز میشود.
خلف وعده با خدا و بخل نسبت به محرومان، انسان را بدعاقبت میکند.
مؤمن باید از بخل دوری کرده و به دیگران کمک نماید.
ترس از تهی دستی یکی از ریشههای بخل است.
چه کسانی رستگارند؟
1 - عابدان. و اعبدوا ربکم و افعلوا الخیر لعلکم تفلحون؛ پروردگارتان را پرستش کنید، شاید رستگار شوید.
(طه، 64).
2 - آنان که اعمالشان ارزشمند و سنگین است. فمن ثقلت موازینه فأولئک هم المفلحون (اعراف، 8).
3 - دوری کنندگان از بخل. و من یوق شح نفسه فأولئک هم المفلحون (اعراف، 8).
4 - حزب الله. ألا ان حزب الله هم المفلحون
حزب خدا رستگارند. (مجادله، 22.)
5 - اهل ذکر کثیر. و اذکروا الله کثیراً لعلکم تفلحون خدا را بسیار یاد کنید تا رستگار شوید. (انفال، 45).
6 - تقوا پیشگان. فاتقوا الله یا أولی الالباب لعلکم تفلحون ای خردمندان! تقوا پیشه کنید تا رستگار شوید.
7 - مجاهدان. و جاهدوا فی سبیله لعلکم تفلحون در راه خدا جهاد کنید تا رستگار شوید.