(ابزار آزمایش) تلخیها و شیرینیهای زندگی، همه ابزار امتحان هستند. گاهی افرادی با شداید و مصایب آزمایش میشوند و برخی دیگر با رفاه، و ناگزیر همه مردم حتی انبیا مورد امتحان قرار میگیرند. این امتحانات و آزمایشها برای رشد و پرورش مردم است.
ابراهیم (علیه السلام) در هر آزمایشی که موفق میشد، به مقامی میرسید: در مرحله نخست، عبدالله شد. سپس نبی الله و پس از آن رسول الله، خلیل الله و در نهایت به رهبری مردم منصوب گردید. (کافی، ج 1، ص 175.)
آزمایش، یک سنت قطعی الهی است و خداوند گاهی با تغییر فرمان، مردم را امتحان میکند.
خداوند متعال، همه انسانها را آزمایش میکند، اما امتحان همه یکسان نیست. تمام جهان، صحنه آزمایش و تمام مردم نیز مورد امتحان قرار میگیرند. باید بدانیم که آزمایشهای خداوند برای رفع ابهام نیست، بلکه برای شکوفایی استعدادها و پرورش انسانها است. وسایل آزمایش الهی نیز تمام حوادث تلخ و شیرین و از جمله ترس و گرسنگی، زیان مالی و جانی و کمبود محصولات است. ترس از دشمن، محاصره اقتصادی، جنگ و جهاد و اعزام فرزندان و عزیزان به میدانهای نبرد، از جمله امتحانات است.
برای پیروزی در آزمایش خوف از دشمن، نیاز به توکل و یاد خداست و برای مبارزه با کمبودها، نیاز به صبر است که در دو آیه قبل و استعینوا بالصبر و الصلاه راه را نشان داده است.
لازم نیست همه مردم با همه مسائل آزمایش شوند، بلکه ممکن است:
الف: هر کس با چیزی آزمایش شود.
ب: فردی در آزمایشی روسفید باشد، ولی در امتحان دیگری رسوایی به بار آورد.
ج: ممکن است آزمایش فردی، وسیله آزمایش دیگران نیز باشد.
گاهی کم شدن مال یا پیدا شدن ترس و سایر مشکلات، به خاطر آزمایش است، ولی در بعضی اوقات، این امور کیفر اعمال انسانهاست. انسانها گاهی مرتکب بعضی گناهان میشوند که خداوند آنها را به برخی گرفتاریها مبتلا میکند. حضرت علی (علیه السلام) میفرماید: ان الله یبتلی عباده عند الاعمال السیئه بنقص الثمرات و حبس البرکات و اغلاق خزائن الخیرات لیتوب تائب و یتذکر متذکر (نهج البلاغه، خطبه 143.)
راه پیروزی در آزمایشهای الهی چند چیز است:
الف: صبر و مقاومت. ب: توجه به گذرا بودن مشکلات. ج: توجه به تاریخ گذشتگان که چگونه مشکلات را پشت سر گذاردهاند. د: توجه به اینکه همه مشکلات ما در منظر خداست و همه چیز حساب دارد.
امام حسین (علیه السلام) وقتی فرزندش روی دستانش تیر خورد و شهید شد، فرمود: هون علی ما نزل بی انه بعین الله؛ این حادثه سخت، چون خدا میبیند برایم آسان مینماید.
کسانی که از میدان امتحان پیروز بیرون آیند، اندک هستند.
موقعیتهای امتحان الهی متفاوت است گاه در چاه و گاه در کاخ.
انسان تا وقتی در معرض امتحان قرار نگرفته ادعایی دارد اما گاهی که مورد آزمایش قرار گرفت، ناخودآگاه ماهیت خود را نشان میدهد.
امان از امتحان الهی! آن وقت که مریم (علیهم السلام) سالم بود، مائده آسمانی برایش نزال میشد، اما آنروز که باردار و بی کس است، باید درخت خرما را تکان دهد تا غذایی بدست آورد.
نه مدعیان ایمان، از امتحان الهی رها میشوند و نه خلافکاران، از انتقام الهی.
یکی از دلایل اختلاف رزق، امتحان افراد است.
یکی از سنتهای الهی رشد مردم در لابلای حوادث و آزمایشهای پی در پی است. لذا حوادث تلخ که برای معصومین رخ میدهد برای رشد معنوی و دریافت درجه و الگو بودن آنان برای دیگران است. در حدیث میخوانیم: البلاء للظالم ادب و للمؤمن امتحان و للاولیاء درجه؛ حوادث تلخ برای ظالم وسیله ادب و برای مؤمن وسیله آزمایش و برای اولیا وسیله قرب بیشتر است.