(36) إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتَبِ اللَّهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّمَوَ تِ وَالْأَرْضَ مِنْهَآ أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَ لِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ فَلَا تَظْلِمُواْ فِیهِنَّ أَنفُسَکُمْ وَ قَتِلُواْ الْمُشْرِکِینَ کَآفَّةً کَمَا یُقَتِلُونَکُمْ کَآفَّةً وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ مَعَالْمُتَّقِینَ
همانا تعداد ماهها نزد خداوند، در کتابِ (آفرینش) خدا و از روزی که آسمانها و زمین را آفرید، دوازده ماه است، که چهارماه از آن (جنگ) حرام است، این آیین ثابت و پابرجاست. پس در این ماهها، با جنگ و خونریزی بر خود ستم نکنید و جملگی با همهی مشرکان بجنگید، آن گونه که آنان همگی با شما میجنگند و بدانید که خداوند باپرواپیشهگان است.
نکتهها:
سال، دوازده ماه دارد و کلمهی «شَهر» (ماه) نیز دوازده بار در قرآن آمده است.**اعجاز عددی قرآن.***
عدد دوازده که بارها در قرآن آمده است، عدد مبارکی است، تعداد رهبران بنیاسرائیل و چشمههای آب زلال که با معجزهی موسی علیه السلام جوشید، عدد امامان اهل بیت و... دوازده است.
چهار ماهی که جنگ در آن حرام است عبارتند از: ذی القعده، ذی الحجّه، محرّم و رجب. سه ماه اوّل پی در پی است.**کافی، ج4، ص 240.***
نظام حرکت ماه به دور زمین و چرخشی که به ارادهی الهی در منظومهی شمسی در طول سال است، از آغاز خلقت بر این کرات حاکم بوده است.
احترام ماههای حرام تا وقتی است که دشمن از آن سوء استفاده نکند و در این ماهها حمله و هجوم نیاورد والاّ اگر دشمن حمله کرد، دفاع لازم است. طبق آیهی 194 سوره بقره: (والحُرمات قصاص، فمَن اعتَدی علیکم فاعتَدوا علیه بمثلما اعتدی علیکم)، همهی چیزهای مورد احترام، قابل قصاص است. هر کس از قانون عدم تعرّض، سوء استفاده کرد و بر شما تجاوز کرد، شما هم به همان گونه عمل کنید.
تعبیر ثابت و پا بر جا بودن این آیین، شاید اشاره به این باشد که احترام چهارماه در همهی ادیان آسمانی ثابت بوده است. (طبق روایات)
در برخی روایات از امام باقر علیه السلام ، دوازده امامِ پس از پیامبر اسلام، به عنوان تأویل این آیه شمرده شده است.**تفسیر کنزالدقائق.***
پیامها:
1- بهترین تقویمِ تاریخ و زمانبندی، آن است که ثابت، طبیعی و همگانی باشد. ماههای قمری این سه ویژگی را دارند. (عدّة الشهور...)
2- وجود ماههای دوازدهگانه، به تدریج شکل نگرفته است، بلکه از آغاز پیدایش زمین و آسمان بوده است. (اثنا عشر شهراً... یوم خَلق)
3- رزمندگان و خانوادههایشان، نیاز به عیادت، آموزش، استراحت و رسیدگی به خانه و زندگی دارند. بنابراین یک سوّم سال، اجباراً باید جنگ خاموش شود تا فرصتی برای اینها باشد. (منها اربعة حرم) حتّی در جنگ هم باید اصولی رعایت شود و به ناآگاهان، اغفال شدگان، زنان، سالمندان و کودکان، تعرّض نشود و بدون توجیه و تذکّر قبلی، حمله نشود.
4- همه زمانها یکسان نیستند. در زمان هم قداست و حرمت مطرح است. (منهااربعة حرم )
5 - اسلام، هم مکان أمن دارد، (مکّه) هم زمانِ امن (ماههای حرام). جالب آنکه محور سه ماه (ذیقعده، ذیحجّه ومحرّم) از این چهار ماه حرام، ماه حجّ (ذیحجّه) است.
6- زیان بیتوجّهی به ماههای حرام، به خود انسانها باز میگردد (فلا تظلموا فیهنّ انفسکم)
7- در اسلام اصل بر جنگ نیست، بلکه بر فکر، برهان، حکمت، موعظه و زندگی مسالمت آمیز است؛ امّا اگر دشمنان به تجاوز دست زدند، مسلمانان حق دفاع دارند، حتّی در ماههای حرام. (قاتلوا المشرکین)
8 - اجازه ندهید دشمن از مقدّساتِ دینی و احکام فقهی شما سوء استفاده کند. (قاتلوا المشرکین کافه) اگر دشمن در ماههای حرام حمله کرد، مقدّسمآب نشوید، بلکه مقابله کنید.
9- حمله به دشمن، باید همانند ابعاد حملات دشمن باشد. (کمایقاتلونکم)
10- پیروزی در سایهی تقواست. (ان اللَّه مع المتقین)