(81) فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلَفَ رَسُولِ اللَّهِ وَکَرِهُواْ أَن یُجَهِدُواْ بِأَمْوَ لِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَقَالُواْ لَا تَنفِرُواْ فِی الْحَرِّ قُلْ نَارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرّاً لَّوْ کَانُواْ یَفْقَهُونَ
به کسانی که بر خلاف (فرمانِ) رسول خدا، از جنگ سر باززدند واز خانهنشستن خود (به هنگام جنگ تبوک) شادمان شدند واز اینکه با اموال و جانهای خود در راه خدا جهاد کنند، کراهت داشتند و(به دیگران نیز) گفتند در این گرما (برای جنگ) بیرون نروید! بگو: آتش دوزخ، سوزانتر است اگر میفهمیدند.
نکتهها:
شأن نزول این آیه در مورد جنگ تبوک است. این آیه، سه نشانه برای منافقان ذکر کرده است: الف: از جبهه نرفتن به جای پشیمانی شادند. ب: جهاد با مال و جان بر ایشان سنگین است. ج: دیگران را از جبهه رفتن منع میکنند.
طبق آیات گذشته، منافقان مانع کمک مالی دیگران میشدند، مطابق این آیه نیز از حضور در جبهه، تخلّف میکنند و دیگران را هم دلسرد میکنند.
پیامها:
1- شادی به خاطر نرفتن به جبهه و تخلّف از فرمان پیامبر، نشانهی نفاق است. (فرح المخلّفون )
2- بدتر از جبهه نرفتن، شکستن قداستِ رهبری و تخلّف از فرمان اوست. (بمقعدهم خلاف رسول اللَّه)، نفرمود: «بمقعدهم عن الجهاد»
3- اطاعت بیچون و چرا از رسول خدا لازم است. (بمقعدهم خلاف رسول اللَّه)
4- مؤمنِ ترسو، از منافق جداست. ترسو کمک مالی میکند، میل قلبی برای جهاد هم دارد. امّا منافقان، نه کمک میکنند و نه میل کمک دارند.(کرهوا ان یجاهدوا)
5 - منافقان برای باز داشتن مردم از جهاد، با تبلیغ دلسرد کننده و اخلالگری، مشکلاتی چون گرم بودن هوا را بهانه قرار میدهند. (قالوا لاتنفروا فی الحرّ )
6- در آستانهی جنگ باید آماده باشیم تا شایعات و سخنان دلسرد کنندهی منافقان را به سرعت خنثی کنیم. (قالوا، قل)
7- در پاسخگویی به تبلیغات دشمن، از اصطلاحاتِ خودش استفاده کنیم. (الحرّ، اشد حرّاً)
8 - یاد معاد، عامل حرکت به سوی جبهه است، (قل نار جهنم) مؤمنان واقعی هرگز گرمی هوا را مانع جهاد نمیدانند.
9- منافقان، ظاهربیناند و شناخت عمیق ندارند. (لو کانوا یفقهون)