(4) إِلَیْهِ مَرْجِعُکُمْ جَمِیعاً وَعْدَ اللَّهِ حَقّاً إِنَّهُ یَبْدَؤُاْ الْخَلْقَ ثُمَّ یُعِیدُهُ لِیَجْزِیَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّلِحَتِ بِالْقِسْطِ وَالَّذِینَ کَفَرُواْ لَهُمْ شَرَابٌ مِّنْ حَمِیمٍ وَعَذَابٌ أَلِیمٌ بِمَا کَانُواْ یَکْفُرُونَ
بازگشت همهی شما به سوی اوست. این وعدهی حقّ الهی است. اوست که آفرینش را آغاز میکند، سپس آن را باز میگرداند، تا کسانی را که ایمان آورده و عمل صالح انجام دادهاند، به عدالت پاداش دهد و برای آنان که کافر شدهاند به سزای کفرشان، نوشیدنیای از مایع سوزان و عذابی دردناک خواهد بود.
نکتهها:
این آیه، هم اصل معاد را مطرح میکند، (الیه مرجعکم) هم امکانش را، (یبدؤا الخلق ثم یعیده) و هم هدف از معاد را که کیفر و پاداش است. (لیجزی)
احتمال دارد مراد از (بالقسط) این باشد که اهل ایمان به خاطر قسط وعدالتی که دارند، پاداش میبینند.**تفاسیر مجمعالبیان و کبیرفخررازی.*** البتّه فضل الهی منافاتی با قسط ندارد، چنانکه در آیات دیگر، به پاداشهای افزون الهی اشاره شده است از جمله: (للذین احسنوا الحسنی و زیادة)**یونس، 26.*** و (لیوفیّهم اجورهم ویزیدهم من فضله)**فاطر، 30.***
پیامها:
1- بازگشت ما به سوی خداست، بیهوده به فکر راضی ساختن این و آن نباشیم. (الیه مرجعکم)
2- همهی انسانها، پس از مرگ زنده خواهند شد. (الیه مرجعکم جمیعاً)
3- معاد، مادّی و جسمانی است. (یبدء الخلق ثم یعیده) (اعاده به معنای بازگرداندن همان چیز است)
4- توانایی خداوند بر پدید آوردن، نشانهی توانایی او بر رستاخیز است. (یبدء الخلق ثم یعیده)
5 - نه تنها انسان دوباره زنده میشود، بلکه همهی آفرینش بار دیگر آفریده میشود. (یبدء الخلق ثم یعیده)
6- همان گونه که تمام هستی، برای بشر آفریده شده، در آخرت نیز اعادهی خلق برای پاداش گرفتن بشر است. (یبدء الخلق ثم یعیده لیجزی...)
7- آفرینش همچنان استمرار دارد. (یبدء الخلق)
8 - مقصود اصلی از معاد، پاداش مؤمنان است. (لیجزی الذین امنوا) و کیفر کافران به خاطر عدل الهی است.
9- پاداش الهی براساس قسط و عادلانه است. (با ازدیاد به واسطهی فضل او منافات ندارد) (لیجزیهم... بالقسط)
10- ارزش کارهای خوب، به انگیزه وهدف خوب آن است. (آمنوا و عملوا الصالحات)
11- استمرار و پافشاری بر کفر، موجب عذاب است. (بما کانوا یکفرون)