(97) الْأَعْرَابُ أَشَدُّ کُفْراً وَنِفَاقاً وَأَجْدَرُ أَلَّا یَعْلَمُواْ حُدُودَ مَآ أَنزَلَ اللَّهُ عَلَی رَسُولِهِ وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ
بادیهنشینانِ عرب (بهخاطر دوری از تعلیم وتربیت وسخنان پیامبر)، در کفر ونفاق شدیدترند وبه اینکه حدود آنچه را خدا بر پیامبرش نازل کرده ندانند سزاوارتر، و خداوند دانا و حکیم است
نکتهها:
«اَعراب» یعنی بادیهنشینان. مفردِ آن «اَعرابی» است، نه «عَرب».
اعرابی بودن به معنای دوری از فرهنگ دینی و تعالیم مکتب است. کلمهی «اعراب» ده بار در قرآن آمده و جز یک مورد، بقیّهی موارد، مثل روایات، نکوهشآمیز است.
در حدیث آمده است: «تفقّهوا فی الدّین فانّه مَن لم یتفقّه فی الدین فهو اعرابی» دینشناس شوید، چون هر که فهم عمیقِ دینی نداشته باشد، اعرابی است. در حدیث دیگری نیز میخوانیم: «نحن بنوهاشم و شیعتنا العربُ و سایر الناسِ اعرابٌ» یاران و پیروان ما عرباند و دیگران اعرابند.**تفسیر نورالثقلین.***
مردم عصر پیامبرصلی الله علیه و آله دو گروه بودند: شهرنشین و بادیهنشین. چون آیات قبل دربارهی پیروزی مسلمانان در جنگ تبوک بود، این آیه شاید اشاره به این باشد که از بادیهنشینان جاهل و همجوار، غافل نباشید که ممکن است گاهی با تحریک دشمنان، دست به آشوب بزنند.
پیامها:
1- بادیهنشینی، موجب دوری از فرهنگ وآداب دینی میشود.(الاعراباشدّکفراً)
2- محیط اجتماعی و فرهنگی انسان، در بینش و موضعگیری او در مورد حقایق و معارف مؤثّر است. (الاعراباشدّکفراً)
3- افرادِ ناآگاه و دور از فرهنگ، گاهی آلت دست کافران و منافقان قرار میگیرند و از خود آنها هم بیمنطقتر میشوند. (الاعراب اشدّ کفراً و نفاقاً)
4- کفر و نفاق، درجاتی دارد. (اشدّ کفراً و نفاقاً)
5 - یکی از عوامل کفر و نفاق، ناآگاهی است. (اشدّ کفراً... اَلاّ یعلموا)
6- دانستن احکام دین، لازم است وگرنه اعرابی هستیم. (یعلموا حدود ما انزل اللَّه)
7- شهرنشینان جاهل به حدود الهی، به منزلهی اعراب و بادیهنشینان، بلکه بدتر از آنان هستند. (اَلاّ یعلموا حدود ما انزل اللَّه)