(90) إِلَّا الَّذِینَ یَصِلُونَ إِلَی قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَبَیْنَهُمْ مِّیثَقٌ أَوْ جَآءُوکُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ أَنْ یُقَتِلُوکُمْ أَوْ یُقَتِلُوا قَوْمَهُمْ وَلَوْ شَآءَ اللَّهُ لَسَلَّطَهُمْ عَلَیْکُمْ فَلَقَتَلُوکُمْ فَإِذَا اعْتَزَلُوکُمْ فَلَمْ یُقَتِلُوکُمْ وَ أَلْقَوْاْ إِلَیْکُمُ السَّلَمَ فَمَا جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ عَلَیْهِمْ سَبِیلاً
مگر کسانی (از منافقان) که به قومی پیوستهاند که میان شما و آن قوم پیمانی است، یا (کسانی که) نزد شما میآیند در حالی که سینههاشان از جنگ با شما یا قوم خودشان به تنگ آمده است (و اصلاً حال جنگ با هیچ طرفی را ندارند و این بیحوصلگی آنها لطف خداست) زیرا اگر خداوند میخواست آنان را بر شما مسلّط میکرد و آنان با شما مقاتله میکردند. پس اگر آنان از شما کناره گرفته و با شما نجنگیدند و پیشنهاد صلح و سازش دادند، خداوند برای شما راهی برای تعرّض و جنگ با آنان قرار نداده است.
پیام ها:
1- به پیمانهای نظامی حتّی با کفّار، باید احترام گذاشت. (بینکم و بینهم میثاق)
2- در جنگها، به کسانی که اعلام بیطرفی میکنند، متعرّض نشوید. (حصرت صدورهم ان یقاتلوکم او یقاتلوا قومهم)
3- مسلمانان باید چنان قدرتمند باشند که مخالفان در فکر هجوم نباشند. (حصرت صدورهم ان یقاتلوکم)
4- توجّه به قدرت الهی داشته باشید تا دچار غرور نشوید. (لوشاءالله لسلّطهم)
5 - با اراده ومشیّت الهی، منافقان و کفّار از جنگ با شما باز ماندند. مبادا ضعف آنان را به حساب قدرت خود بگذارید. (و لو شاء اللَّه لَسلّطهم علیکم)
6- جهاد اسلام برای سلطه و تحمیل عقیده نیست، بلکه برای دفع شرّ و موانع است. پس اکنون که آنان از شما دست برداشتهاند شما تعرّض بر آنان نکنید و اگر متعرّض شوید ممکن است خداوند به آنان نیرو دهد و شما را قلع و قمع نمایند. (و لو شاء اللَّه.... لسلطهم....)
7- به انگیزههای صلحطلبانه و تقاضای آتش بس، احترام بگذارید. چون در اسلام، صلح اصل است و جنگ، در صورت ضرورت مجوّز دارد. (فان اعتزلوکم فلم یقاتلوکم... فما جعلالله لکم علیهم سبیلاً)
8 - تنها پیشنهاد صلح از سوی دشمن کافی نیست، برای اطمینان، ترک جنگ و القای سلام لازم است. (فلم یقاتلوکم والقوا الیکم السلم)
9- ملاک و معیار و ضوابط جنگ و صلح را باید خدا تعیین کند. (فما جعل اللَّه لکم علیهم سبیلاً)