(84) فَقَتِلْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ لَاتُکَلَّفُ إِلّا نَفْسَکَ وَحَرِّضِ الْمُؤْمِنِینَ عَسَی اللَّهُ أَنْ یَکُفَّ بَأْسَ الَّذِینَ کَفَرُواْ وَاللَّهُ أَشَدُّ بَأْسَاً وَأَشَدُّ تَنْکِیلاً
پس در راه خدا پیکار کن، که جز شخص تو (کسی بر آن) مکلّف نیست و مؤمنان را (به جهاد) ترغیب کن، باشد که خداوند از گزند کافران جلوگیری کند و خداوند قدرتمندتر و مجازاتش دردناکتر است.
نکته ها:
پس از پیروزی کفّار در احد ابوسفیان با غرور گفت: بار دیگر با مسلمانان در موسم بدر صغری (محلّ برپایی بازاری در سرزمین بدر در ماه ذی قعده) روبرو خواهیم شد. هنگام رسیدن موعد، پیامبر مردم را به جهاد دعوت کرد. عدهای به جهت شکست در احد روحیّهی حضور نداشتند. آیهی فوق نازل شد و پیامبر بار دیگر مردم را به جهاد دعوت کرد. هفتاد نفر حاضر شدند ولی درگیری رخ نداد و مسلمانان سالم به مدینه برگشتند.
«نکول»، به معنای امتناع کردن از روی ترس است. و «تنکیل»، انجام کاری است که طرف را منصرف کند، همچون کیفر و مجازات.
از امام صادق علیه السلام روایت شده است که به هیچ پیامبر دیگری فرمان نیامد کهاگر تنها شدی جهاد کن.**تفسیر صافی.*** در زمان ما نیز امام خمینی(ره) فرمود: ابرقدرتها بدانند اگر خمینی یکه وتنها بماند به راه خود ومبارزه با شرک و کفر ادامه خواهد داد.
امام باقر علیه السلام فرمود: پس از نزول این آیه پیامبر اکرمصلی الله علیه و آله تمام جنگها را شخصاً فرماندهی میکرد.**تفسیر برهان، ج1، ص398 و عیاشی، ج1، ص261.***
پیام ها:
1- رهبر باید پیشاهنگ دیگران باشد. (فقاتل)
2- اگر مسلمانان نسبت به نالهی مستضعفان بیتفاوت شدند، پیشوا باید به تنهایی حرکت کند. (الاّ نفسک)
3- رهبر باید چنان قاطع باشد که همراهی یا عدم همراهی مردم در جهاد، در او بیاثر باشد. (الاّ نفسک)
4- هر کس مسئول کار خویش است. (لاتکلّف الا نفسک)
5 - باید دل به خدا بست، نه مردم. (الاّ نفسک)
6- وظیفهی پیامبران، تشویق و دعوت است، نه اجبار. (حرّض المؤمنین)
7- جبهه و جهاد، نیاز به تبلیغات قوی دارد. (حرّض المؤمنین)
8 - وظیفهی ما قیام و جهاد است، شکستِ دشمن کار خداست. (فقاتل... عسی اللّه ان یکفّ)
9- قدرت الهی، برترین قدرت و مایهی دلگرمی مؤمنان و تهدید متخلّفان است. (واللّه اشد بأساً)