(106) وَاسْتَغْفِرِ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ کَانَ غَفُوراً رَّحِیماً
و از خداوند طلب آمرزش کن که همانا خداوند آمرزنده مهربان است.
نکته ها:
شخصی از یک قبیلهی معروف، مرتکب سرقتی شد. چون موضوع به اطلاع پیامبرصلی الله علیه و آله رسید، آن سارق، گناه را به گردن شخص دیگری انداخت که در خانهی او زندگی میکرد. متّهم، با شمشیر به او حمله کرد و خواستار اثبات این ادّعا شد. او را آرام کردند ولی یکی از سخنوران قبیله را همراه جمعی برای تبرئهی خود خدمت پیامبر فرستاد. پیامبر، طبق ظاهر و بر اساس گواهی آنان، سارق واقعی را تبرئه کرد و خبر دهندهی سرقت را (به نام قتاده) سرزنش نمود، ولی قتاده که میدانست گواهی آنان دروغ است به شدّت ناراحت بود. این آیه نازل شد و مظلومیّت قتاده و صحنهسازی وگواهی دروغ آنان را روشن ساخت.
نقل دیگر در شأن نزول آن است که در یکی از جنگها، یکی از مسلمانان زرهی سرقت کرد. چون در آستانهی رسوایی قرار گرفت، زره را به خانهی یک یهودی انداخت و افرادی را مأمور کرد که بگویند: یهودی سارق است، نه فلانی. پیامبر، طبق ظاهر، حکم به تبرئه آن مسلمان کرد. امّا نزول این آیه، آن یهودی را تبرئه کرد.
«خَصیم» به کسی گفته میشود که از ادّعایی طرفداری میکند و خائن به کسی گفته میشود که در محضر قاضی ادعای امری باطل میکند.**تفسیر راهنما ذیل آیه.***
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: من طبق ظاهر حکم میکنم، امّا چنانچه حقّ با شما نیست به اتکای قضاوت من چیزی از کسی نگیرید که قطعهای از دوزخ است.
امام صادق علیه السلام فرمود: جانشینان بر حقّ پیامبر اکرمصلی الله علیه و آله همانند خود آن حضرت باید بر اساس قرآن قضاوت نمایند.**کافی، ج1، ص 268.***
پیام ها:
1- قرآن، پایهی قضاوت و عدالت میان مردم است. (انا انزلنا الیک الکتاب)
2- قاضی باید از قانونِ قرآن، آگاهی کامل داشته باشد. (انزلنا الیک الکتاب لتحکم)
3- فراگیری قرآن و سنّت شرط قاضی شدن است. (انزلنا الیک الکتاب... لتحکم... اراک اللَّه)
4- چون نزول قرآن بر اساس حقّ است، قضاوتها هم باید بر مبنای حقّ باشد، نه وابستگیهای حزبی، گروهی، منطقهای و نژادی. (بما اریک اللَّه)
5 - رفتار به عدالت، حتّی نسبت به غیر مسلمانان هم ضروری است. (با توجّه به شأن نزول دوّم) (لتحکم... بما اریک اللّه)
6- قضاوت، از شئون انبیاست. تنها ابلاغ احکام کافی نیست، اجرای احکام نیز وظیفه است. (لتحکم بین النّاس)
7- کفر اشخاص، دلیل تهمت به آنان نمیشود. (با توجّه به شأن نزول)
8 - پیامبر، علاوه بر قانون و کتاب، از امدادهای الهی برخوردار است. (اراک الله)
9- خداوند علاوه بر قرآن برنامههای دیگری به پیامبرش نشان داد. (اراک اللَّه) و نفرمود: «لتحکم بین الناس به»
10- خداوند، پیامبرش راحفظ میکند و توطئهها و صحنهسازیها را فاش میسازد. (اراک اللَّه)
11- قانون محترم است، ولی برای جلوگیری از سوء استفادهها باید چارهای جست. در اینجا، امداد الهی چارهی کار شد. (بما اراک اللَّه)
12- دفاع و حمایت از خائن ممنوع است. (و لا تکن للخائنین خصیماً)
13- خائنان نباید امیدی به حمایت رهبران دینی داشته باشند. (و لاتکن للخائنین خصیماً)
14- قضاوت، مقامی است که متصدی آن، اگر معصوم هم باشد باز استغفار میطلبد. (واستغفرالله)
15- از افتخارات اسلام این است که حتّی اگر به یک یهودی ظلم شود، شخص اوّل اسلام برای مسلمانانی که سوء قصدی داشتهاند باید استغفار کند. (واستغفرالله)
16- اگر قرآن، ساخته و پرداختهی خود پیامبر بود، هرگز آیاتش فرمان استغفار به رسول خدا نمیداد. (و استغفر اللَّه)
17- قاضی باید همواره برای دوری از هوای نفس استغفار کند. (استغفر اللَّه)
18- استغفار، مایهی بهرهگیری از مغفرت و رحمت پروردگار است. (غفوراً رحیماً)
19- خداوند علاوه بر بخشیدن گناه مهربان است. (غفوراً رحیماً)