(96) إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکاً وَهُدیً لِّلْعَلَمِینَ
همانا اوّلین خانهای که برای (عبادت) مردم مقرّر شد، همان است که در سرزمین مکّه است، که مایهی برکت و هدایت جهانیان است.
نکته ها:
«بَکّة» به معنای محلّ ازدحام و اجتماع مردم است.
یکی از ایرادهای بنیاسرائیل این بود که چرا مسلمانان با توجّه به قدمت بیتالمقدّس که هزار سال قبل از میلاد توسط حضرت سلیمان ساخته شده است، آن را کنار گذاشته و کعبه را قبلهی خود قرار دادهاند. این آیه در پاسخ آنان میفرماید: کعبه از روز نخستین، اوّلین خانهی عبادت بوده و قدمت آن بیشتر از هر جای دیگر است.
امام صادق علیه السلام با توجّه به جملهی (اوّل بیت) فرمودند: چون مردم مکّه بعد از کعبه گرد آن جمع شدهاند، پس حقّ اولویّت با کعبه است و لذا برای توسعهی مسجدالحرام میتوان خانههای اطراف کعبه را به نفع حرم خراب کرد.**وسائل، ج 13، ص 217.***
تفسیر المیزان میگوید: روایات «دَحوُ الارض»**«دَحوُ الارض» به معنی گسترش زمین از زیر خانهی کعبه است. کافی، ج4، ص 189.*** بسیار است و هیچ دلیل علمی که مغایر آن باشد، پیدا نشده و با قرآن نیز مخالفتی ندارد.
حضرت علی علیه السلام در نهجالبلاغه خطبه 192 میفرماید: خداوند تمام مردم را از آدم علیه السلام تا آخرین نفر با همین سنگهای کعبه آزمایش میکند. امام باقر علیه السلام فرمود: حضرت آدم و سلیمان و نوحعلیهم السلام نیز دور همین کعبه، حج انجام دادهاند.**تفسیر برهان، ج1، ص 300.***
در قرآن، از کعبه تعابیر متعدّدی شده است که برخی از آنها را بازگو میکنیم:
1- کعبه، اوّلین خانه است. (اوّل بیت)
2- مرکز پایداری و قیام مردم است. (قیاماً للناس)**مائده، 97.***
3- خانه آزاد بدون مالک است. (البیت العتیق)**حج، 29.***
4- محل تجمّع و خانه امن مردم است. (مثابة للنّاس وأمنا)**بقره 125.***
پیام ها:
1- کعبه، اوّلین خانهای است که برای عبادت ونیایش مردم بنا نهاده شده است. (اوّل بیت وضع للناس)
2- سابقه تاریخی معابد، یکی از ملاکهای ارزشی آن است. (انّ اوّل بیت وضع...)
3- خیر و برکت کعبه، تنها برای مؤمنان یا نژاد خاصّی نیست، بلکه برای همگان است. (وضع للناس)
4- مردمی بودن برای کعبه، یک ارزش است. (وضع للناس)
5 - کعبه، مایهی هدایت مردم است. (هدی للعالمین)