(178) وَلَا یَحْسَبَنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ أَنَّمَا نُمْلِی لَهُمْ خَیْرٌ لاَِّنْفُسِهِمْ إِنَّمَا نُمْلِی لَهُمْ لِیَزْدَادُواْ إِثْماً وَلَهُمْ عَذَابٌ مُّهِینٌ
و کسانی که کافر شدند، مپندارند مهلتی که به آنان میدهیم برایشان خوب است، همانا به آنان مهلت میدهیم تا بر گناه (خود) بیفزایند و برای آنان عذابی خوارکننده است.
نکته ها:
قرآن، واژهی «گمان نکنید» را بارها خطاب به کفّار و منافقین و افراد سست ایمان بکار برده، و این بخاطر آن است که این افراد از واقعبینی و تحلیل درست و روشن ضمیری لازم محرومند. آنها آفرینش را بیهوده، شهادت را نابودی، دنیا را پایدار، عزّت را در گرو تکیه به کفّار و طول عمر خود را مایهی خیر و برکت میپندارند که قرآن بر همهی این پندارها قلم بطلان کشیده است.
اهل کفر، داشتن امکانات، بدست آوردن پیروزیها و زندگی در رفاه خود را نشان شایستگی خود میدانند، در حالی که خداوند آنان را به دلیل آلودگی به کفر و فساد، مهلت میدهد تا در تباهی خویش غرق شوند.
در تاریخ میخوانیم که وقتی یزید امام حسین علیه السلام را به شهادت رساند، خاندان آن حضرت را همراه زینب کبریعلیهاالسلام به اسارت به شام بردند. یزید در مجلس خود با غرور تمام خطاب به حضرت زینب گفت: «دیدید که خدا با ماست»، حضرت در پاسخ او، این آیه را خواند و فرمود: من ترا پست و کوچک و شایسته هرگونه تحقیر میدانم. هر آنچه میخواهی انجام بده، ولی به خدا سوگند که نور خدا را نمیتوانی خاموش کنی. آری، برای چنین افراد خوشگذرانی، عذاب خوار کننده آماده شده، تا عزّت خیالی و دنیایی آنان، با خواری و ذلّت در آخرت همراه باشد.
مجرومان دوگونهاند: گروهی که قابل اصلاحند و خداوند آنها را با موعظه و حوادث تلخ و شیرین، هشدار داده و بیدار میکند، و گروهی که قابل هدایت نیستند، خداوند آنها را به حال خویش رها میکند تا تمام قابلیّتهای آنان بروز کند. به همین جهت امام باقر علیه السلام ذیل این آیه فرمود: مرگ برای کفّار یک نعمت است، زیرا هر چه بیشتر بمانند زیادتر گناه میکنند.**تفسیر نورالثقلین.***
حضرت علی علیه السلام دربارهی (انّما نملی لهم لیزدادوا اثماً) فرمود: چه بسیارند کسانی که احسان به آنان (از جانب خداوند)، استدراج و به تحلیل بردن آنان است و چه بسیارند کسانی که به خاطر پوشانده شدن گناه و عیوبشان، مغرورند و چه بسیارند افرادی که به خاطر گفتههای خوب درباره آنان مفتون شدهاند. خداوند هیچ بندهای را به چیزی همانند «املاء» مبتلا نکرده است.**تحفالعقول، ص 203.***
پیام ها:
1- کفر، مانع شناخت حقیقت است. (لا یحسبن الّذین کفروا...)
2- کوتاه یا بلند بودن عمر وزمان رفاه، بدست خداست. (نملی لهم... نملی لهم)
3- همهی انسانها دنبال خیر هستند، لکن بعضی در مصداق اشتباه میکنند. (لایحسبن... خیر لانفسهم)
4- مهلتهای الهی، نشانهی محبوبیّت نیست. (لایحسبنّ... خیر لانفسهم)
5 - نعمتها به شرطی سودمند هستند که در راه رشد و خیر قرار گیرند، نه شرّ و گناه. (انما نملی لهم لیزدادوا اثماً)
6- طول عمر مهم نیست، بهره از عمر مهم است. (انّما نملی لهم)
امام سجاد علیه السلام در دعای مکارمالاخلاق چنین میفرماید: خدایا! اگر عمر من چراگاه شیطان خواهد شد، آن را کوتاه بگردان.
7- زود قضاوت نکنید، پایان کار و آخرت را نیز به حساب بیاورید. (انّما نملی لهم خیر... و لهم عذاب مهین)
8 - رفاه و حاکمیّت ستمگران، نشانهی رضای خداوند از آنان نیست. چنانکه دلیلی بر سکوت ما در برابر آنان نمیباشد. (نملی لهم... لهم عذاب مهین)
9- عذابهای آخرت، انواع و مراحل متعدّد دارد. (عذاب الیم) در آیه قبل، و (عذاب مهین) در این آیه.