صورت دیگر این است که سخن را بشنویم تا خود درباره آن بیندیشیم و در درستی و نادرستیِ آن به تشخیص خود اعتماد کنیم و آن را که درست تشخیص دادیم، بپذیریم. خداوند در این باره می فرماید:
(وَالَّذِینَ اجْتَنَبُوا الطّاغُوتَ اَنْ یَعْبُدُوها وَاَنَابُوا اِلی اللّهِ لَهُمُ البُشْرَی فَبَشِّرْ عِبادِ * الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ
﴿ صفحه 364﴾
الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ اَحْسَنَهُ اُوْلئِکَ الَّذِینَ هَداهُمُ اللّهُ وَاُوْلئِکَ هُمْ اُوْلُوا الاَْلْبابِ)**زمر/ 17 و 18.***.
بر آنان که از پرستش طاغوت اجتناب کردند و به در گاه خدا روی آوردند، مژده باد، پس مژده بده بندگانم را آنان که به سخن، گوش فرا دهند، سپس بهترین آن را به کار بندند. اینان همان هایی هستند که خدا هدایتشان کرده و اینان صاحبان خردند.
به نظر می رسد منظور از «القول» در این آیه، قرآن است و ما در جای خود گفته ایم که یکی از اسما و عناوینی که بر قرآن اطلاق شده، عنوان «القول»است که این نیز از شواهد آن و موارد آن خواهد بود و بر فرض آن که منظور از «القول» اعم باشد و شامل هر کلامی بشود، معنای آیه و فرمان خدا به پیغمبر که در این آیه آمده است، این خواهد بود که «مژده دهد به آنان که هر کلامی را بشنوند و بهترین آن ها را به کار بندند.»
بنابراین، یکی از پیش شرط ها یا پیش فرض ها در فرد مورد نظر آیه شریفه، داشتن قدرت تشخیص است تا بتواند از میان سخنانی که می شنود، بهترین آن ها را شناسایی
و سپس پیروی کند. پس اگر کسی قدرت تشخیص حق و باطل را نداشته باشد، مشمول این آیه نیست و این آیه، هیچ گاه وی را تشویق به شنیدن همه گفته ها نمی کند.
مورد خطاب آیه کسی است که این حد از درک و تشخیص را دارد و می تواند سخنان و کلمات خوب و بد را تشخیص دهد تا بتواند خوب ها را جدا کند و به کار بندد، به ویژه با توجه به آیات دیگری که سفارش می کنند به گوش ندادن به سخنان باطل و هشدار می دهند که اگر به سخنان باطل گوش دهید، سر از نفاق در می آورید و هم نشین کفار در جهنم می شوید. با این وصف، چگونه می توان از آیه بالا استفاده کرد که هر کس باید هر سخنی را بشنود؟!
قطعاً قرآن کریم نمی خواهد بگوید که به سخن هر گوینده ای گوش دهید، بلکه گوینده باید مورد اعتماد باشد و صلاحیت داشته باشد؛ یعنی در سخنی که می خواهید از او بگیرید و به وی اعتماد کنید، اگر در موارد و جریانات عادیِ زندگی است، باید گوینده موثق و راست گو باشد و اگر مربوط به امور فنی و نیازمند اجتهاد است، باید آن شخص صلاحیت اجتهاد و تخصص در آن فن را داشته و خبره باشد.
﴿ صفحه 365﴾