ما قبلا گفتیم که یکی از انگیزه های قتل نفس، حسد است و انگیزه اولین قتلی که بر روی زمین اتفاق افتاده، یعنی قتل هابیل به دست قابیل، بنا به گفته قرآن حسد بوده است. در داستان یوسف نیز چیزی که برادرانش را برانگیخت که او را در چاه بیندازند، حسد بوده است؛ چنان که قرآن می فرماید:
(اِذْ قالُوا لَیُوسُفُ وَاَخُوهُ اَحَبُّ اِلی اَبینا مِنّا وَ نَحْنُ عُصْبَةٌ اِنَّ اَبانا لَفِی ضَلال مُبِین * اقْتُلُوا یُوسُفَ اَوْاطْرَحُوهُ اَرْضاً یَخْلُ لَکُمْ وَجْهُ اَبِیکُمْ وَ تَکُونُوا مِن بَعْدِهِ قَوْمَاً صالِحینَ)**یوسف/ 8 و 9.***.
هنگامی که برادران یوسف گفتند: یوسف و برادرانش نزد پدرمان از ما عزیزتر و محبوب ترند، در حالی که ما چند برادریم و حقاً که پدر ما در گمراهیِ آشکاری است. بیایید یوسف را بکشید یا در دیاری دور از پدر بیفکنیدش تا روی پدر و توجه او را به سوی خود معطوف کنید و بعد از آن مردمی شایسته باشید.
﴿ صفحه 232﴾
چون پدر علاقه بیش تری به یوسف و برادر مادری اش داشت، برادران بزرگ تر، که از مادر جدا بودند، به او و برادرش حسد بردند و همه داستان یوسف و حوادث تلخ و شیرین او از همین نقطه شروع شد. در این جا می خواهیم بگوییم که حسد از مهم ترین و اصلی ترین عوامل هتک حیثیت افراد از راه تهمت و غیبت و غیره است. حسدـ که نخستین عامل این گونه تجاوزها است ـ انواع و اقسام مختلفی دارد و دقیق تر این است که بگوییم: تحت تأثیر عوامل مختلفی برانگیخته شده و انسان را وادار به عکس العمل خاصی می کند.
یکی از موارد شایعی که حسد را در انسان بر می انگیزد و او را وادار به غیبت و عیب جویی و تمسخر و مانند آن ها می کند، جمال و زیبایی است که البته این نوع حسد در میان خانم ها بیش تر مشاهده می شود. هنگامی که می بینند دیگری از نعمت جمال و جذابیت بیش تری برخوردار است و می تواند محبوبیت بیش تری در نظر دیگران پیدا کند، سعی می کنند تا نقطه ضعفی در او بیابند یا عیبی برایش بتراشند و در همه جا مطرح کنند تا تأثیر جمال و جذابیت وی را از بین ببرند.
دومین عامل عمده انگیزش حسد و غیبت و عیب جویی، مزایای علمیِ دیگری است. کسی که معلومات بیش تری دارد، ممکن است مورد حسد دیگران قرار گیرد و سعی کنند که موقعیتش را نزدمردم تضعیف کنند، ضعف هایش را شناسایی و به دیگران معرفی کنند تا نتواند از توان علمیِ خود، در جامعه بهره برداری کند.
در بعضی موارد، تقوای افراد پارسا و پرهیزکار نیز از این جهت موجب حسد دیگران می شود که افراد متقی، با تقوایی که دارند، موقعیت اجتماعیِ ویژه ای به دست می آورند و محبوب دل مردم می شوند. افراد حسود برای آن که از محبوبیت آنان بکاهند و از افزایش آن جلوگیری کنند، در جستجوی نقطه ضعف های ایشان برمی آیند تا شاید عیبی در آنان بیابند و یا نقصی برای شان بتراشند که بتواند با اشاعه آن، ضربه ای شخصیتی بر ایشان وارد سازند.
بنابراین، حسد از مهم ترین عواملی است که انسان را وادار به تجاوز به حیثیت و تخریب موقعیت و تضعیف شخصیت دیگران می کند و برای دست یابی به این هدف، او آنان را به کارهایی چون توهین، تمسخر، غیبت و تهمت وا می دارد. به روشنی، این گونه
﴿ صفحه 233﴾
اعمال، از گناهان کبیره و تجاوز آشکار است و اسلام آن ها را به شدت تحریم و عامل آن ها را مستحق کیفر دانسته است.
اما متأسفانه، این نوع گناهان، گناهان شایع و رایجی هستند که تا سطوح بالایی از طبقات جامعه را فرا می گیرند؛ به ویژه، در دنیای سیاست و برای دست یابی به قدرت و در رقابت هایی که برای رسیدن به موقعیت های اجتماعی، بین افراد و گروهها درمی گیرد، از این راه ها و ابزار زشت و نکوهیده و از این گناهان بزرگ، استفاده می شود. از این رو باید از درگاه خدای متعال با ابتهال و تضرع بخواهیم که جامعه را از این ورطه هلاکت برهاند تا مبادا ارزش های انسانی و اسلامی را در راه دست یابی به موقعیت های اجتماعی زیر پا بگذاریم.