از دید اسلام، جنگ، خود به خود، مطلوب بالاصالة نیست، بلکه همان طور که گفتیم، هدف دارد و هدف اصلی آن است که دشمن را ارشاد و به راه راست هدایت کنند تا همگی مسلمان شوند و در صلح و آرامش در کنارهم زندگی کنند.
بنابراین، همان طور که در قرآن مجید می فرماید: (وَالصُّلْحُ خَیْرٌ)**نساء/ 128.*** هرچند که این
﴿ صفحه 422﴾
جمله، در مورد اختلاف های زناشویی است، ولی از آن جا که خود جمله، اطلاق دارد می توان گفت: در همه موارد، حتی در مورد ارتباط مسلمان ها با کفار نیز صلح بهتر است.
البته این بدان معنا نیست که صلح را به هر قیمتی باید برقرار کرد و دست از جنگ کشید؛ زیرا در بسیاری از موارد، پیشنهاد صلح از سوی دشمن، خدعه و نیرنگ است تا در سایه صلح، تجدید قوا کند و سپس بتواند قوی تر و کارآمدتر به مسلمان ها حمله کند.
منظور این است که اگر از سوی دشمن، واقعاً پیشنهاد صلح مقبولی می شود، اسلام توصیه به پذیرش آن با رعایت احتیاط و مراقبت تمام جوانب خواهد کرد که در این زمینه، خداوند می فرماید:
(وَاِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها)**انفال/ 61.***.
اگر متمایل به صلح و سازشند، شما نیز آن را بپذیرید.
در جهاد ابتدایی، اگر دشمن حاضر شد معاهده ای با مسلمانان امضا کند که به صلاح مسلمانان باشد، یعنی راه تبلیغ اسلام را باز بگذارد و مسلمان ها بدون جنگ و خون ریزی و با تبلیغات خود بتوانند مردم را به خداپرستی متمایل کنند، مسلمانان باید چنین معاهده ای را بپذیرند و وارد جنگ نشوند؛ زیرا جنگ برای برداشتن مانع از پیش پای تبلیغ و دعوت به اسلام است و از آن جا که بدون جنگ، این مانع برداشته می شود، دیگر نباید اقدام به جنگ کرد. از این جا می توان گفت: اصل و قاعده اوّلی، در رابطه اسلام با کفار، صلح است نه جنگ؛ ولی اگر مسلمان ها با دشمن عنود و ناسازگاری طرف هستند که به هیچوجه اهل صلح و مسالمت نیست و یا اگر هم پیشنهاد صلح می کند، قصد فریب و غافلگیرکردن مسلمانان و هجوم شدیدتر به آن ها را دارد، در این صورت، مسلمانان را چاره ای جز جنگ نیست.
البته در این صورت هم مسلمانان نمی توانند بدون مقدمه و ناگهانی به دشمن حمله کنند؛ چرا که جنگ و جهاد، خود به خود مطلوب نیست، بلکه به منظور ارشاد و هدایت کفار و پذیرش اسلام و عدالت اسلامی است. از این جا است که قبل از هر جنگ، نخست باید آنان را به اسلام دعوت کنند و حقایق اسلام را به گوش آنان برسانند و تا این دعوت مقدماتی انجام نشده، اقدام به جنگ جایز نیست.
﴿ صفحه 423﴾
در یکی از روایات مستفیضة از طرق شیعه و اهل سنت آمده است که پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم)وقتی می خواست امیرالمؤمنان علی(علیه السلام) را به یکی از جنگ ها بفرستد، به او چنین فرمود: «ای علی! سعی کن مردم را به سوی حق هدایت کنی که اگر بتوانی یک نفر را هدایت کنی، بهتر از آن است که همه دنیا در اختیار تو باشد و آن ها را در راه خدا انفاق کنی.»**«لان یهدی الله بک رجلاً خیر لک من ملاء الارض ذهباً تنفقه فی سبیل الله».*** بنابراین، باید هدف را به دشمن تفهیم کنند تا بداند که مسلمان ها می خواهند او را از بردگیِ انسان ها برهانند و به بندگیِ خدای یکتا برسانند.