در برابر ارزش مثبت و بی تردید «صدق»، از نظر عقلی و نقلی، ارزش منفیِ کذب و دروغ گویی نیز قطعی است. پس انسان در گفتار خود باید راست گو باشد و از گفتن دروغ بپرهیزد و حتی در بعضی موارد، نه تنها از گفتن دروغ باید پرهیز کند، بلکه سکوت هم جایز نیست و بر او لازم است که سکوت را بشکند و حقیقت را اظهار کند.
اکنون، این پرسش مطرح می شود که آیا گفتن دروغ، همیشه بد است و ارزش منفی دارد و ارزش منفیِ آن، در همه جا یک سان است؟ یا این که حکم آن، در هر جایی فرق می کند؟
در پاسخ می گوییم: نه، دروغ در همه جا نامطلوب است و نه گناهِ کذب، در همه جا یک سان است؛ بلکه بسته به شرایط مختلف، احکام و ارزش های متفاوتی بر آن مترتب می شود. اختلاف مراتب گناه و ارزش منفیِ دروغ گفتن، به آثار دروغ و انگیزه گوینده آن بستگی دارد. دروغ در موارد عادی، که یا ضرری بر آن مترتب نمی شود و یا زیان نا چیزی به دنبال دارد، طبعاً، گناه کم تری دارد؛ اما اگر دروغ گویی، موجب فتنه و فسادی شود، کسانی را به جان هم بیندازند و یا مصداق نمّامی و بهتان باشد، گناهش بزرگ تر است.