تربیت
Tarbiat.Org

اخلاق در قرآن جلد سوم
آیت الله محمد تقی مصباح یزدی‏‏

اخلاق زن در خانواده

در قرآن سه توصیه مهم نیز به خانم ها دارد:
نخستین توصیه، رعایت حجاب است که در چند آیه مطرح شده و ما در این جا به ذکر این آیات و ترجمه آن ها می پردازیم:
1ـ (وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لایُبْدِینَ زینَتَهُنَّ إِلاّ ما ظَهَرَ مِنْها وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَّ وَ لایُبْدِینَ زینَتَهُنَّ إِلاّ لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ ابائِهِنَّ أَوْ اباءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنائِهِنَّ أَوْ أَبْناءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنی إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنی أَخَواتِهِنَّ أَوْ نِسائِهِنَّ أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ أَوِالتّابِعینَ غَیْرِ أُوْلِی الإِرْبَةِ مِنَ الرِّجالِ أَوِالطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلی عَوْراتِ النِّساءِ وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مایُخفِینَ مِنْ زینَتِهِنَّ وَ تُوبُوا إِلَی اللّهِ جَمِیعاً أَیُّهَ الْمُؤمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ)**نور/ 31.***.
و به زنان مؤمن بگو: چشم هاشان را فرو اندازند و دامن هاشان را حفظ کنند و زینت هاشان را جز آن چه ظاهر است، در دید دیگران آشکار نسازند. سینه و بر و دوش خود را با مقنعه بپوشانند و زینت هاشان را جز برای شوهرانشان یا پدرانشان یا پدر شوهرهاشان یا پسرانشان یا پسران شوهرانشان یا برادرانشان یا پسر برادرانشان یا پسر خواهرانشان یا زنانشان (زنان مسلمان) یا کنیزهاشان یا مردانی که از تبعه خانواده و بی رغبت به زن هستند یا کودکی که هنوز بر عورت و محارم زنان آگاه نیست (آری زینت هاشان را جز برای اینان که نام بردیم) آشکار نسازند و پاهاشان را طوری به زمین نزنند که خلخال و زیورهای پنهانشان معلوم شود. و همگی به درگاه خدا توبه کنید ای مؤمنین، باشد که رستگار شوید.
﴿ صفحه 89﴾
2ـ (یا أَیُّها النَّبِیُّ قُلْ لاَِزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلابیبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنی اَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً)**احزاب/ 59.***.
ای پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مسلمان بگو: روسری هایشان را بر خود فرو افکنند تا شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند و خداوند بخشاینده و مهربان است.
دو آیه بالا شامل توصیه هایی بود به خانم ها در مورد رعایت حجاب؛ اما در همین رابطه، خداوند به مردان نیز توصیه هایی کرده است تا حرمت حجاب خانم ها به ویژه، زنان پیامبر را پاسدارند:
(وَإِذا سَأَلُْتمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجاب ذلِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَ قُلوُبِهِنَّ)**احزاب/ 53.***.
هنگامی که می خواهید چیزی از آنان (زنان پیامبر) بگیرید، از پشت پرده، خواسته خود را اظهار کنید که این به طهارت و پاکی دل های شما و آنان بیش تر کمک می کند.
البته آیه بالا درباره همسران پیامبر نازل شده است؛ ولی هم از آیه ای که قبل از این آیه ذکر شد، می توان دریافت که حکم رعایت حجاب، ویژه همسران پیامبر نیست، بلکه مشترک میان همه مسلمانان است، و هم جمله (ذلِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَقُلُوبِهِنَّ) که بیانگر علت این حکم است، می توان آن را در مورد همه زن ها تعمیم داد. در نتیجه، آیه مذکور، مردان مسلمان را نیز به رعایت احترام حجاب همه خانم های اجنبی، موظف کرده است.
دومین توصیه به خانم ها این است که با مرد اجنبی، کم تر اختلاط داشته باشند. البته اگر زن با رعایت حدود حجاب شرعی، در بازار رفت و آمد کرد، از نظر قانونی، قابل تعقیب نیست، مگر این که به فساد و فحشا کشیده شود؛ اما از نظر اخلاقی، زن مسلمان موظف است خود را از مرد اجنبی دور نگه دارد و سعی کند که کارش در محیط خانه باشد.
البته گاهی ممکن است شرایط خاصی پیش آید و مصالح اجتماعی و سیاسی، اقتضای شرکت زنان را در اجتماعات داشته باشد که در این صورت نیز تا آن جا که ممکن است، باید اجتماعات زن ها جدای از مردها باشد؛ زیرا اختلاط زن و مرد اجنبی، به ویژه اگر زن آرایش کرده باشد، از نظر اسلام، دارای ارزش اخلاقیِ منفی است. خداوند در این باره می فرماید:
﴿ صفحه 90﴾
(وَ قَرْنَ فی بُیُوتِکُنَّ وَ لاتَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الجاهِلِیَّةِ الاُْولی)**احزاب/ 33.***.
درخانه خود بمانید وچون زنان دوران جاهلیتِ نخستین، باآرایش در میان مردم ظاهر نشوید.
سومین توصیه به خانم ها، رعایت حیاء است. حیا به این معنا است که انسان به خاطر ترس از آلوده شدن به گناه، خود را از مظان آلودگی به گناه دور بدارد. بنابراین، هرگونه کم رویی یا ضعف نفس را نمی توان حیا نامید. قرآن کریم، در داستان دختران شعیب می گوید:
(فَجائَتْهُ إِحْداهُما تَمْشی عَلَی اسْتِحْیاء)**قصص/ 25.***.
پس یکی از آن دو (دختران شعیب) آمد نزد او (موسی) در حالی که همراه با شرم و حیا گام بر می داشت.
از این آیه، استفاده می شود که حیا برای زن، دارای ارزش اخلاقیِ ویژه است.
توصیه چهارم به خانم ها آن است که در هنگام سخن گفتن با مردان، وقار و متانت را رعایت کنند و کیفیت سخن گفتنشان به گونه ای نباشد که هوس آنان را برانگیزد. خداوند در این باره می فرماید:
(فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذی فی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلا مَعْرُوفاً)**احزاب/ 32.***.
پس در گفتار خود، آن چنان با نرمی و لطافت سخن نگویید تا آنان که دل بیماری دارند، در شما طمع نکنند.
البته این، توصیه ای به همسران پیامبر است؛ اما مسلّماً یک توصیه اخلاقی است که رعایت آن برای هر زن مسلمان رجحان اخلاقی دارد.