اما در جایی که خشنودیِ خدا در بازگشت به جامعه است، برای هدایت دیگران و معاشرت با آن ها، رهبانیت و دیرنشینی، ارزشی ندارد. و به راستی چگونه ممکن است ترک واجب، سبب تقرب به خدا شود؟
بدون شک، بیش تر کمالات انسان، در سایه اجتماع حاصل می شود و بدون آن، انسان از چنین کمالاتی محروم خواهد ماند؛ اما این بدان معنا نیست که بگوییم: اجتماع دارای ارزش مطلق است؛ چرا که ارزش زندگیِ اجتماعی، مشروط به هم زیستیِ افراد و گروه های خاصی است، براساسی خاص و با انیگزه ای خاص.
در قرآن کریم به همان اندازه که به محبت کردن مردم به همدیگر، اهمیت داده شده، به تبرّی از بعضی از انسان ها و دور شدن از آن ها هم اهمیت داده شده است و به همان اندازه که درباره صلح و مسالمت بحث دارد، درباره جنگ و جهاد نیز دارد.
قرآن توصیه می کند که برای حفظ یک زندگیِ اجتماعیِ مطلوب، گاهی لازم است از اجتماع برید:
(قَدْ کانَتْ لَکُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فی إِبْراهِیمَ وَالَّذِینَ مَعَهُ إِذْقالُوا لِقَوِْمِهمْ إِنّا بُرَاءُ مِنْکُمْ وَ مِمّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ کَفَرْنابِکُمْ وَ بَدا بَیْنَنا وَبَیْنَکُمُ الْعَداوَةُ وَالْبَغْضاءُ أَبَداً حَتّی تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ)**ممتحنه/ 4.***.
حقاً که ابراهیم و یارانش مقتدا و الگویی نیکو هستند برای شما، هنگامی که به قوم خود گفتند: ما از شما و آن چه که می پرستید بیزاریم و میان ما و شما برای همیشه کینه ودشمنی خواهد بود تا آن که به خدای یگانه ایمان بیاورید.
زندگیِ اجتماعی، از نظر اسلام، هدف نیست و ارزش مطلق ندارد، بلکه وسیله ای است برای تأمین ارزش های بالاتر. بنابراین، ارزش آن نسبی است. حتی در عالی ترین
﴿ صفحه 35﴾
جامعه ایده آلی که در زمان ولی عصر(عج) تشکیل می شود، زندگیِ اجتماعی، خودبه خود، اصالت ندارد، بلکه تشکیل جامعه برای این است که زمینه رشد معنوی برای هر فرد، بهتر فراهم شود.
خداوند می فرماید:
(وَعَدَاللّهُ الَّذِینَ امَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فی الاَْرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَُیمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِیْنَهُمُ الَّذی ارْتَضَی لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنِی لایُشْرِکُونَ بی شَیْئاً)**نور/ 55.***.
خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کار شایسته کنند، وعده داده است تا آنان را همانند گذشتگانشان، در زمین جایگزین کند و به ایشان نسبت به دینی که مورد رضایتشان است، قدرت و مکنت دهد و پس از خوف، در امنیت قرارشان دهد تا مرا بپرستند و به من شرک نورزند.
این آیه نشان می دهد که تشکیل جامعه ایده آل نیز برای آن است که انسان ها بهتر بتوانند خدا را بپرستند. بنابراین، ارزش گذاری بر زندگیِ اجتماعی، تابع عوامل دیگری است که پیداکردن آن ها و تعیین فرمول دقیقش، کاری است دشوار؛ اما در یک تعبیر کلی، می توان گفت که ارزش جامعه به اندازه ای است که برای رشد و تکامل فرد، مؤثر باشد و اگر دارای تأثیر منفی باشد، طبعاً ارزش منفی خواهد داشت.