تربیت
Tarbiat.Org

اخلاق در قرآن جلد سوم
آیت الله محمد تقی مصباح یزدی‏‏

گوش دادن به لهو و لغو

گوش دادن به سخنانی که می دانیم لغو هستند و هیچ تأثیری در زندگیِ ما ندارند، بلکه فقط نوعی سرگرمی به حساب می آیند، از نظر قرآن کریم، مذموم و ناپسند است و آیه شریفه: (وَالَّذِینَ هُمْ عَنِ الْلَّغْوِ مُعْرِضُونَ)**مؤمنون/ 3.*** که در مقام ستایش مؤمنان و رستگاران است، شامل آن می شود. این آیه، گرچه در لفظ و منطوق، ستایش مؤمن است در برابر نشنیدن لغو و سخن بیهوده و پشت کردن به آن، ولی طبعاً دلالت بر نکوهش از شنیدن لغو دارد.
در آیه دیگری آمده است که اهل جهنم، در پاسخ به «اصحاب یمین» ـ که در بهشت آرمیده اند و از اهل جهنم می پرسند که چه چیزی شما را به دوزخ در افکند؟ ـ چنین می گویند: «ما از نماز گزاران نبودیم، به اطعام مسکین و سیرکردن شکم فقیر همت نکردیم و همراه و همدل با اهل باطل، در گفت و شنود سخنان بیهوده غرق می شدیم.»**مدثر/ 40 ـ 45.***
البته اگر سخن فقط لغو باشد، هر چند که شنیدن آن نکوهش اخلاقی دارد (اتلاف وقت است و توجه انسان را به چیزهایی جلب می کند که برای زندگیِ دنیا و یا زندگیِ اخروی او مفید نیست) ولی موجب کفر و شرک و نفاق انسان نمی شود؛ اما اگر سخن باطل و منحرف کننده باشد، شنیدن آن تهدیدها و خطرهای بالاتر و بزرگ تری برای انسان دارد.
در قرآن کریم، پیروی از شاعرانی که در گفتن شعر، هدف حکیمانه ای ندارند و اهل لغوگویی و بطالتند، نکوهش شده است:
(وَالشُّعَرآءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ * اَلَمْ تَرَ اَنَّهُمْ فی کُلِّ واد یَهِیمُونَ * وَاَنَّهُمْ یَقُولُونَ ما لایَفْعَلُونَ * اِلاَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ وَ ذَکَرُوا اللّهَ کثیراً وَانْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ ماظُلِمُوا)**شعراء/ 224 ـ 227.***.
از شعرا تنها مردم گمراه پیروی می کنند. آیا نمی بینی که آن ها خود در هر وادیِ حیرت، سرگشته اند و سخنانی را می گویند که به آن پای بند نیستند و عمل نمی کنند، مگر آن شاعرانی که ایمان دارند، کارهای شایسته می کنند، بسیار خدا را یاد می کنند چون مورد ستم قرار گیرند، در صدد احقاق حقوقشان بر می آیند و از دیگران کمک می طلبند.
﴿ صفحه 371﴾
پس نباید به سخنان لغو و چرند و گفته های باطل شعرا گوش و دل داد. البته اگر شاعری اهل ایمان و عمل صالح باشد و هدف داشته باشد و برای تظلم و کمک گرفتن برای خویش یا مظلومان شعر بگوید و از هنر خویش برای تبیین و تزیین حقایق و کمک به مظلوم و انتقام از ظالم بهره ببرد، هم گفتن چنین شعری بی اشکال است و هم شنیدن آن، و قرآن آنان را استثنا کرده است و شاید قسمت آخر آیه، اشاره ای به تأثیر این گونه اشعار در رسوا و سرکوب کردن ستمگران داشته باشد.