آیاتی هم داریم درباره استهزا و تمسخر انبیا توسط مخالفان ایشان که می توان آن ها را به چند دسته تقسیم کرد:
نخست، آیاتی که به طور کلی از این حقیقت تلخ اجتماعی و تاریخی خبر می دهند که هیچ پیغمبری در طول تاریخ، در هیچ جامعه ای مبعوث نشد مگر آن که مورد استهزای برخی افراد آن جامعه قرار گرفت؛ مانند:
(یا حَسْرَةً عَلی العِبادِ ما یَأْتِیهِمْ مِنْ رَسُول اِلاّ کانُوا بِهِ یَسْتَهْزِؤُنَ)**یس/ 30.***.
وای بر بندگان که هیچ رسولی از سوی خدا به سویشان نیامد جز آن که او را به تمسخر و استهزا گرفتند.
(وَ ما یَأْتِیهِمْ مِنْ رَسُول اِلاّ کانُوا بِهِ یَسْتَهْزِؤُنَ)**حجر/ 11.***.
(وَ ما یَأْتِیهِمْ مِن نَبِیٍّ اِلاّ کانُوا بِهِ یَسْتَهْزِؤُنَ)**زخرف/ 7.***.
آیات بالا با تعابیر گوناگون، ضمن بیان از این حقیقت مسلّم تاریخی که انبیای خدا مورد تمسخر مردم نادان قرار می گرفتند، این عمل زشت را نکوهش می کنند.
دوم، آیاتی که به بیان بدیِ عاقبت و عذاب کسانی پرداخته اند که پیامبران را مسخره می کردند؛ مانند:
(وَ لَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُل مِنْ قَبْلِکَ فَحاقَ بِالَّذِینَ سَخِرُوا مِنْهُمْ ما کانوُا بِهِ یَسْتَهْزِؤُنَ)**انبیاء/ 41.***.
رسولان پیش از تو نیز مورد استهزا قرار گرفتند؛ ولی (کیفر) کارهای استهزا آمیزشان، خود آنان را احاطه کرد (و عذاب دامنشان را گرفت).
(وَ اِذا عَلِمَ مِنْ ایاتِنا شَیْئَاً اتَّخَذَها هُزُواً اُوْلِئکَ لَهُمْ عَذابٌ مُهِینٌ)**جاثیه/ 9.***.
هر گاه به چیزی از آیات، آگاه شوند، آن را به تمسخر گیرند. اینان برایشان عذابی خوار کننده است.
بعضی از این آیات، اشاره دارند به این که استهزا کنندگان حسرت می خورند و از کار
﴿ صفحه 221﴾
خود پشیمان می شوند؛ آن جا که می فرماید:
(اَنْ تَقُولَ نَفْسٌ یا حَسْرَتی عَلی مافَرَّطْتُ فِی جَنْبِ اللَّهِ وَ اِنْ کُنْتُ لَمِنَ السّاخِرِینَ)**زمز/ 56.***.
(در آن روز) هرکسی (به خود آید و) بگوید: وای بر من که جانب امر خدا فرو گذاشتم (در حق خود ظلم کردم) و وعده های خدا را مسخره نمودم.
بعضی از آیات نیز به پاداش نیک مسخره شوندگان و دلجویی از ایشان می پردازد؛ مانند:
(فَاتَّخَذْتُمُوهُمْ سُخْرِیّاً حَتَّی اَنْسَوْکُمْ ذِکْرِی وَ کُنْتُمْ مِنْهُمْ تَضْحَکُونَ اِنِّی جَزَیْتُهُمُ الْیَوْمَ بِما صَبَرُوا اَنَّهُمْ هُمُ الْفائِزُونَ)**مؤمنون/ 110.***.
شما(پیامبران و) کسانی را که به آنان ایمان آوردند به تمسخر گرفتید آن که شما را از خود غافل نمودم، مرا فراموش کردید و به آنان پوزخند زدید. من امروز آنان را به خاطر آن که در برابر خنده ها و تمسخرهای شما صبر پیشه کردند، پاداش نیک دهم و محققاً هم آنان رستگار خواهند بود.
در بعضی از آیات به ریشه روانیِ این تمسخرها و سبک سری ها این گونه اشاره شده که این برخوردهای نابخردانه و دور از منطق با انبیا و اولیا و آیات خدا، در بدکرداری و آلودگیِ اخلاقی و عملی آنان ریشه دارد و سرانجام، به تکذیب آیات خدا و تمسخر آن ها منتهی خواهد شد؛ مانند:
(ثُمَّ کانَ عاقِبَةَ الَّذِینَ اَساؤُ السُّوءَی اَنْ کَذَّبُوا بِایاتِ اللَّهِ وَ کانُواْ بِها یَسْتَهْزِؤُنَ)**روم/ 10.***.
سپس سرانجام کار آنان که مرتکب گناه و کارهای زشت شوند این است که آیات خدا را دروغ بدانند و به تمسخر گیرند.
بعضی دیگر از آیات قرآن کریم، که درباره استهزای انبیا سخن می گویند، موارد مشخصی را مطرح می کنند. یکی از این موارد، استهزای قوم نوح(ع) است. حضرت نوح که بیش از هزار سال از عمر شریفش گذشته بود، وقتی از دعوت قوم خود مأیوس شد، به ساختن کشتی پرداخت تا به هنگام طوفان و عذاب الهی، مؤمنان و پیروان وی با
﴿ صفحه 222﴾
سوارشدن بر کشتی از عذاب الهی و غرق شدن در آب نجات یابند؛ اما قوم او با مشاهده این که حضرت نوح در جایی کشتی می سازد که اثری از آب و دریا نیست، او را مسخره می کردند. خداوند از این جریان خبر داده و می گوید:
(وَ یَصْنَعُ الْفُلْکَ وَ کُلَّما مَرَّ عَلَیهِ مَلاٌَ مِنْ قَوْمِهِ سَخِرُوا مِنْهُ قالَ اِنْ تَسْخَرُوا مِنّا فَاِنّا نَسْخَرُ مِنْکُمْ کَما تَسْخَرُونَ * فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَنْ یَأْتِیهِ عَذابٌ یُخْزِیهِ وَ یَحِلُّ عَلَیهِ عَذابٌ مُقِیمٌ)**هود/ 38 و 39.***.
(نوح) به ساختن کشتی پرداخت و هر گروهی از قوم، که بر او می گذشت، (چون در بیابان بی آب، کشتی می ساخت) او را مسخره می کردند. نوح به آنان می گفت: اگر امروز شما ما را مسخره می کنید، ما نیز شما را به همین شکل مسخره خواهیم کرد و به زودی می فهمید که چه کسی گرفتار عذاب و خواریِ همیشگی خواهد شد.
مورد دیگر، پوزخند و استهزای فرعونیان است که موسی را به تمسخر گرفته بودند. خداوند در این باره می فرماید:
(فَلَمّا جَائَهُمْ بِایاتِنا اِذا هُمْ مِنْها یَضْحَکُونَ)**زخرف/ 47.***.
هنگامی که (موسی با قیافه شبانی و چوب دستیِ خود) به سوی فرعونیان آمد، شروع کردند به خندیدن و مسخره کردن (که ببین چه کسی سلطنت ما را تهدید می کند).
یکی دیگر از این گونه موارد، که قرآن در آیات متعدد، به آن اشاره می کند، استهزای کفار و مشرکین قریش و بت پرستان مکه است نسبت به پیامبر بزرگوار اسلام، که در یک آیه می فرماید:
(وَ اِذا رَأَوْکَ اِنْ یَتَّخِذُوُنَکَ اِلاّهزُوُاً اَهذا الَّذِی بَعَثَ اللّهُ رَسُولا)**فرقان/ 41.***.
و هنگامی که تو را دیدند، جز به استهزا و تمسخر تو نیندیشند که آیا این است آن کسی که خداوند به عنوان رسول خود به سوی ما گسیل داشته است؟
خداوند در بعضی از آیات می فرماید که گفته های پیغمبر و آیات خدا را مسخره می کردند**صافات/ 12 و 14؛ جاثیه/ 9.*** و در بعضی دیگر خبر می دهد که مؤمنان و پیروان رسول خدا را مسخره می کردند:
﴿ صفحه 223﴾
(اِنَّ الَّذِینَ اَجْرَمُوا کانُوا مِنَ الَّذِینَ امَنُوا یَضْحَکُونَ * وَ اِذا مَرُّوا بِهِمْ یَتَغامَزُونَ * وَ اِذا انْقَلَبُوا اِلی اَهْلِهِمُ انْقَلَبُوا فَکِهینَ)**مطفقین/ 29 ـ 31.***.
مجرمان نسبت به مؤمنان پوزخند می زدند و هنگامی که از کنارشان می گذشتند، به هم چشمک می زدند و آنان را مسخره می کردند و هنگامی که به خانه هاشان برمی گشتند، نزد زن و فرزندانشان کارها و رفتار مؤمنان را وسیله سرگرمیِ خود قرار می دادند و می خندیدند.