در صورتی که شنونده می داند که گوینده می خواهد مطلب باطلی را بیان کند، طبیعی است که شنیدن آن، کار درستی نیست و کم ترین زیان گوش دادن به چنین سخنی، اتلاف وقت است؛ ولی غیر از اتلاف وقت، آثار سوء دیگری نیز بر شنیدن سخنان باطل، مترتب خواهد شد که به برخی از آن ها اشاره می شود:
نخست آن که گوش دادن دیگران به چنین سخنان واهی ای، سبب بازار گرمیِ اهل باطل می شود؛ یعنی هر گوینده ای اگر شنونده نداشته باشد، طبعاً انگیزه ای برای سخن گفتن ندارد؛ چون هیچ عاقلی نمی خواهد با خودش حدیث نفس کند یا با در و
﴿ صفحه 360﴾
دیوار سخن بگوید و اگر هم چنین کند، زیانش به دیگران نمی رسد. پس شنونده، در واقع، کمک می کند تا گوینده به گفتن دروغ و سخنان باطل دست بزند. بنابراین، شنیدن سخن باطل، خود، نوعی اعانت بر گناه خواهد بود که خداوند در قرآن با جمله: (وَلاتَعاوَنُوا عَلَی اللاِْثْمِ وَالْعُدْوانِ)**مائده/ 2.*** ما را از این عمل منع کرده است.
دوم آن که شنیدن سخنان باطل و واهی، ممکن است شنونده را به بی راهه بکشاند و از حق و حقیقت منحرف سازد؛ زیرا هرچند که شنونده بداند که آن، سخن باطلی است، ولی ممکن است که گوینده، آن چنان سخن باطل خود را بپروراند و زیبا بیان کند که وی را تحت تأثیر قرار دهد و منحرف سازد.
همه ما کم و بیش، این حقیقت را تجربه کرده ایم که یک مطلب هر چند باطل و نادرست را وقتی با رنگ و لعاب و جمله های زیبا بیان کنند یا مکرر بگویند و ما هم بشنویم، کاملا بی اثر نیست.
از این جا است که قرآن کریم، ما را از شنیدن سخنان بیهوده و باطل منع کرده، می فرماید:
(وَقَدْ نَزَّلَ عَلَیْکُمْ فی الْکِتابِ اَنْ اِذا سَمِعْتُمْ آیاتِ اللّهِ یُکْفَرُ بِها وَیُسْتَهْزَأُ بِها فَلاتَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّی یَخُوضُوا فی حَدِیث غَیْرِهِ اِنَّکُمْ اِذاً مِثْلُهُمْ اِنَّ اللّهَ جامِعُ الْمُنافِقِینَ وَ الْکافِرِینَ فِی جَهَنَّمَ جَمِیعاً)**نساء/ 140.***.
این آیه در کتاب خدا بر شما نازل شد که هرگاه در جایی یا در مجلسی شنیدید که به آیات خداوند کفر میورزند یا آن ها را به تمسخر می گیرند، در کنار آن ها برای شنیدن آن سخنان ننشینید تا (از آن دست بدارند و) به گفت و شنود حدیث دیگری پردازند (که اگر با آن ها بنشینید) در این صورت، شما هم همانند آنان خواهید بود و خداوند، منافقان و کفار، همگی را در جهنم گرد آورد.
این آیه، کسانی را که به سخنان باطل گوش فرا می دهند، به شدت تهدید می کند که کارشان به نفاق کشیده می شود، دلشان باشنیدن این سخنان، در برابر کفار نرم می شود، به آن ها گرایش پیدا می کنند و تحت تأثیر این سخنان، ایمانشان ضعیف می شود و کم کم زوال می یابد. بر این اساس، مؤمنان را نهی می کند از این که با کفار برای گفت و شنود
﴿ صفحه 361﴾
چنین سخنان باطلی ننشینند و مجلس گرمی نکنند تا آن ها نیز از چنین سخنانی منصرف شوند.
از ارتباط صدر و ذیل آیه و جمله های آن، چنین برمی آید که اگر مؤمنان در شنیدن این سخنان کفار با آن ها بنشینند، مانند آن ها خواهند شد و کارشان به نفاق و بی دینی می انجامد؛ چنان که پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز بودند کسانی که با اهل باطل مجالست کردند و به سخنانشان گوش دادند و در نهایت، جزء گروه منافقان شدند.
خداوند در آیه دیگری می فرماید:
(وَاِذا رَأَیْتَ الَّذِینَ یَخُوضُونَ فی آیاتِنا فَاَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّی یَخُوضُوا فی حَدِیث غَیْرِهِ وَ اِمّا یُنْسِیَنَّکَ الشَّیْطانُ فَلاتَقْعُدْ بَعْدَ الذِّکْری مَعَ الْقَوْمِ الظّالِمِینَ)**انعام/ 68.***.
وقتی کسانی را دیدی که در عیب جویی و خرده گیری در آیات، فرو رفته اند (و در طعن آیات خدا با هم گفتگو می کنند) به آن ها پشت کن و از آن ها روی بگردان تا به سخن دیگری پردازند و اگر از روی فراموشی با آن ها نشستی، پس از توجه و یادآوری، همراه با جماعت ستمکار منشین.