(168) یَأَیُّهَا الْنَّاسُ کُلُواْ مِمَّا فِی الْأَرْضِ حَلالاً طَیِّباً وَلَا تَتَّبِعُواْ خُطُوَ تِ الْشَّیْطَنِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ
ای مردم! از آنچه در زمین، حلال و پاکیزه است بخورید و از گامهای (وسوسه انگیز) شیطان، پیروی نکنید. براستی که او دشمن آشکار شماست.
نکتهها:
اسلام، همواره مردم را به بهرهبردن از نعمتهای پاک وحلالِ خداوند، سفارش نموده و با هرگونه رهبانیّت و زهد بیجا مبارزه مینماید. لذا هم خوردنیهای ناسالم را از شیطان میداند؛ (انّما الخمر... رجس من عمل الشّیطان)**مائده، 90. ***و هم نخوردن نابجا را گام شیطان میداند؛ (کلوا... و لا تتّبعوا خطوات الشیطان) زیرا در برخی از نقلهای تاریخی آمده است که بعضی از طوائف عرب، قسمتی از زراعت و حیوانات را بدون دلیل برخود حرام کرده بودند و گاهی نیز این تحریمها را به خداوند نسبت میدادند. آیه نازل شد تا رفع ابهام شود.
اسلام، به زندگی مادّی انسان توجّه کامل دارد و در رأس آنها نیازهای غذایی است که در این مورد، دهها آیه و صدها حدیث آمده است. یکی از وظایف انبیا نیز بیان خوردنیها و آشامیدنیهای حلال وحرام برای مردم است.
معمولاً قرآن در کنار اجازه مصرف، شرطی را بیان کرده است. مثلاً در اینجا میفرماید: (کلوا... حلالاً طیباً) همچنین میفرماید: (کلوا و اشربوا... و لا تعثوا فی الارض مفسدین)**بقره، 60.*** بخورید و بیاشامید... ولی در زمین فساد نکنید. در آیه دیگر میفرماید: (کلوا واشربوا ولاتسرفوا)**اعراف، 31. ***بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید. و در جای دیگر میفرماید: (کلوا و اطعموا)**حج، 28. ***بخورید و اطعام کنید.
در تفسیر برهان از امام صادق علیه السلام نقل شده است که شخصی به نام طارق، تصمیم گرفته بود تا از همسرش جدا شده و زندگی راهبانهای داشته باشد. حضرت فرمود: «انّ هذا من خطوات الشیطان» این از گامهای شیطان است.
پیامها:
1- شرط اساسی در مصرف، دو چیز است: حلال بودن، پاکیزه و دلپسند بودن. (کلوا حلالاً طیّباً)
2- اسلام با بعضی ریاضتها مخالف است. (کلوا)
3- بهرهگیری از محرّمات و چیزهای پلید و ناپاک، پیروی کردن از شیطان است. (کلوا... حلالا طیباً ولا تتبعوا خطوات الشیطان)
4- نیازهای طبیعی بشر، زمینهای برای انحراف و تسلّط شیطان است. باید ضمن تأمین نیاز، به لغزشهای آن توجّه داشت. (کلوا... ولاتتبعوا خطوات...)
5 - شیطان، انسان را قدم به قدم منحرف میکند. باید از همان قدم اوّل مواظبت کرد. (خطوات الشیطان)
6- شیطان برای انحراف مردم، از راههای گوناگونی وارد میشود. (خطوات)
7- وادار نمودن مردم به استفاده از حرامها و بازداشتن آنان از نعمتهای حلال، نمودی از دشمنی آشکار شیطان است. (کلوا... حلالا طیباً... انّه لکم عدو مبین)