«ضلالت» که حدود دویست مرتبه این واژه با مشتقاتش در قرآن آمده است. گاهی در مورد تحیّر بکار میرود، (و وَجدَک ضالاً)**ضحی، 7.*** وگاهی به معنای ضایع شدن است، (اضلّ اعمالهم)**محمّد، 1.*** ولی اکثراً به معنای گمراهی وهمراه با تعبیرات گوناگونی نظیر: (ضلال مبین)، (ضلال بعید)، (ضلال قدیم) به چشم میخورد.
در قرآن افرادی به عنوان گمراه معرّفی شدهاند، از جمله: کسانی که ایمان خود را به کفر تبدیل کردند،**(من یَتبدّل الکفر بالایمان فقد ضلّ سواء السبیل) بقره، 108.*** مشرکان،**(و من یشرک باللَّه فقد ضل ضلالا بعیدا) نساء، 116.*** کفار،**(و من یکفر باللَّه... فقد ضلّ) نساء، 136. ***عصیانگران،**(و من یعص اللَّه و رسوله فقد ضل) احزاب، 36.*** مسلمانانی که کفّار را سرپرست و دوست خود گرفتند،**(لا تتخذوا عدوی و عدوکم اولیاء... و من یفعله منکم فقد ضل سواء السبیل) ممتحنه، 1.*** کسانی که مردم را از راه خدا باز میدارند، کسانی که به خدا یا رسول خدا توهین میکنند، آنان که حقّ را کتمان میکنند و کسانی که از رحمت خدا مأیوسند.
در قرآن نام برخی به عنوان گمراه کننده آمده است، از قبیل: ابلیس، فرعون، سامری، دوست بد، رؤسا ونیاکان منحرف.
گمراهان خود بستر وزمینهی انحراف را فراهم و گمراه کنندگان از این بسترها و شرایط آماده، استفاده میکنند. بسترهای انحراف در قرآن عبارتند از: هوسها،**«اتّخذ الهه هَواه واضلّه اللَّه» جاثیه، 23. ***بتها،**(جعلوا لِلّه انداداً لِیضلّوا عن سبیله) ابراهیم، 30.*** گناهان**(وما یضلّ به الا الفاسقین) بقره، 26.***، پذیرش ولایت باطل،**(انّه من تولاّه فانّه یضلّه) حج، 4. ***جهل و نادانی.**(و ان کنتم من قبله لمن الضّالّین) بقره، 198.***
پیامها:
1- انسان در تربیت، نیازمند الگو میباشد. انبیا، شهدا، صدّیقین وصالحان، نمونههای زیبای انسانیّتاند. (صراط الّذین انعمت علیهم)
2- آنچه از خداوند به انسان میرسد، نعمت است. قهر و غضب را خود به وجود میآوریم.**درباره نعمت (أنعَمتَ) بکار رفته، ولی در مورد عذاب، نفرمود: «غَضبتَ» تو غضب کردی. ***(انعمت، المغضوب علیهم)
3- ابراز تنفّر از مغضوبان و گمراهان، جامعه اسلامی را در برابر پذیرش حکومت آنان، مقاوم و پایدار میکند. (غیر المغضوب علیهم ولا الضّالّین)**قرآن سفارش کرده است: (لا تَتولّوا قوماً غَضِب اللّه علیهم) هرگز سرپرستی گروه غضب شدگان الهی را نپذیرید. ممتحنه، 13.***