(164) إِنَّ فِی خَلْقِ الْسَّمَوَ تِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ وَ الْفُلْکِ الّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا یَنْفَعُ الْنَّاسَ وَمَآ أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْسَّمآءِ مِنْ مَّآءٍ فَأَحْیَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِیهَا مِنْ کُلِّ دَآبَّةٍ وَتَصْرِیفِ الْرِّیَحِ وَالْسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَیْنَ الْسَّمَآءِ وَ الْأَرْضِ لَأَیَتٍ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ
همانا در آفرینش آسمانها و زمین و در پی یکدیگر آمدن شب و روز و کشتیهایی که برای سودرسانی به مردم در دریا در حرکتند و آبی که خداوند از آسمان نازل کرده و با آن زمین مرده را زنده نموده و انواع جنبندگان را در آن گسترده و (همچنین) در تغییر مسیر بادها و ابرهایی که میان آسمان و زمین معلّقند، برای مردمی که میاندیشند، نشانههایی گویاست.
نکتهها:
هماهنگی میان عناصر طبیعت و اجزای هستی و قوانین حاکم بر آنها، همه نشاندهندهی حاکمیّت وقدرت وارادهی خدای یگانه است. آفرینش آسمانها و توسعهی دائمی آنها**(و انّا لموسعون) ذاریات، 47.*** که دست انسان تاکنون فقط به قسمتی از اوّلین آسمان رسیده، و استحکام**(سبعاًشداداً) نبأ، 12.*** و طبقات هفتگانه**(سبع سموات طباقاً) ملک، 3.*** و نظام حاکم**(اوحی فی کلّ سماء امرها) فصّلت، 12.*** و تناسبات و ارتباطات میان هریک و بیستون بودن**(بغیر عمد ترونها) رعد، 2.*** و حفاظت آنها**(سقفاً محفوظاً) انبیا، 32. ***و حرکات ستارگان در مدارهای خود و فاصله هریک از آنها، همه نشانههای قدرت خداوند یکتای حکیم است.
سعدی میگوید:
آفرینش، همه تدبیر خداوند دل است - دل ندارد، که ندارد به خداوند اقرار
کوه و دریا و درختان، همه در تسبیحند - نه همه مستمعی، فهم کند این اسرار
عقل، حیران شود از خوشه زرین عنب - فهم، عاجز شود از حبّه یاقوت انار
پاک وبیعیب، خدایی که به تقدیر عزیز - ماه وخورشید، مسخّر کند ولیل ونهار
کلمه «ریاح» جمع «ریح» به معنای باد است، ولی در قرآن هر جا کلمه «ریح» آمده همراه قهر و عذاب است، مانند: (ریح صرصر)**الحاقه، 6.*** ولی هرجا کلمه «ریاح» آمده است، همراه باران و لطف الهی است. در حدیث میخوانیم: هرگاه بادی میوزید پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم میفرمود: «الّلهم اجعلها ریاحاً و لا تجعلها ریحاً» خداوندا! این باد را ریاحِ رحمت قرار ده، نه ریحِ عذاب.**تفسیر صفوةالتفاسیر، ج1، ص113.***
پیامها:
1- شناخت طبیعت، یکی از راههای خداشناسی است که شناخت او، قدرت، حکمت و یکتایی او را در بر دارد. (الهکم اله واحد... فی خلق السموات... لایات)
2- خداوند، نظیر و شبیه ندارد و مرکب از اجزا نیست. (اله واحد)
3- هم طبیعت و هم صنعتِ دست ساختِ انسان، از اوست. (خلق السموات و الارض... والفلک)
4- هر موجودی در جهان هستی، آیهای از آیات کتاب خداوند در طبیعت است. (لایات)
برگ درختانِ سبز، در نظر هوشیار - هر ورقش دفتری است، معرفت کردگار
5 - تنها خردمندان از نگاه در هستی، درس خداشناسی میگیرند. (ان فی خلق السموات... لایات لقوم یعقلون)