جزء ( 2 )
(142) سَیَقُولُ السُّفَهَآءُ مِنَالنَّاسِ مَا وَلَّهُمْ عَنْ قِبْلَتِهِمُ الَّتِی کَانُواْعَلَیْهَا قُلْ لِلَّهِ المَشْرِقُ وَالمَغْرِبُ یَهْدِی مَنْ یَشَآءُ إِلَی صِرَطٍ مُّسْتَقِیمٍ
بزودی بیخردان از مردم، خواهند گفت: چه چیزی آنها (مسلمانان) را از (بیتالمقدّس،) قبلهای که بر آن بودند برگردانید؟ بگو: مشرق و مغرب از آن خداست، هرکه را بخواهد به راه راست هدایت میکند.
نکتهها:
چون مشرکان مکّه، کعبه را به بتخانه تبدیل کرده بودند، پیامبر اکرم و مسلمانان، سیزده سالی را که بعد از بعثت در مکّه بودند، به سوی کعبه نماز نمیخواندند، تا مبادا گمان شود که آنان به بتها احترام میگزارند. امّا بعد از هجرت به مدینه، چند ماهی نگذشته بود که یهودیان زبان به اعتراض گشوده و مسلمانان را تحقیر کردند و گفتند: شما رو به قبله ما بیتالمقدّس نماز میخوانید، بنابراین پیرو و دنباله رو ما هستید و از خود استقلال ندارید. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم از این اهانت ناراحت شد و هنگام دعا به آسمان نگاه میکرد، گویا منتظر نزول وحی بود تا آنکه دستور تغییر قبله صادر شد. پیامبر دو رکعت نماز ظهر را به سوی بیتالمقدّس خوانده بود که جبرئیل مأمور شد، بازوی پیامبر را گرفته و روی او را به سوی کعبه بگرداند. در نتیجه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم یک نماز را به دو قبله خواند و اکنون نیز در مدینه نام آن محلّ به مسجدِ قبلتَین معروف است.**تفسیر نورالثقلین، ج1 ص 136.***
بعد از این ماجرا، یهود ناراحت شده و طبق عادت خود شروع به خردهگیری کردند. آنها که تا دیروز میگفتند: مسلمانان استقلال ندارند و پیرو ما هستند، اکنون میپرسیدند، چرا اینها از قبلهی پیامبران پیشین اعراض کردهاند؟ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم مأمور شد در جواب آنها پاسخ دهد: مشرق و مغرب از آنِ خداست و خداوند مکان خاصّی ندارد.
آری، تغییر قبله، نشانهی حکمت الهی است نه ضعف و جهل او. همچنان که در نظام تکوین، تغییر فصول سال، نشانهی تدبیر است، نه ضعف یا پشیمانی.
خداوند در همه جا حضور دارد و شرق و غرب عالم از آن اوست. پس جهتگیری بدن به سوی کعبه، رمز جهتگیری دل به سوی خداست. چه بسا افرادی به سوی کعبه نماز بگزارند، ولی قبله آنان چیز دیگری باشد. چنانکه خواجه عبداللّه انصاری میگوید:
قبله شاهان بود، تاج و کمند - قبله ارباب دنیا، سیم وزر
قبله صورتپرستان، آب و گِل - قبله معنا شناسان، جان ودل
قبله تنپروران، خواب وخورشت - قبله انسان، به دانش پرورش
قبله عاشق، وصال بیزوال - قبله عارف، کمال ذیالجلال
پیامها:
1- افرادی که هر روز دنبال بهانهای هستند تا از پذیرش حقّ طفره روند، سفیه هستند.**همانگونه که در روایات به کسی که آخرت خویش را فدای دنیا کند مجنون، و به پیروان رهبر فاسد فقیر، و آن کس که دین خود را از دست بدهد، غارت زده گفته شده است.*** (سیقول السفهاء)
2- کسی که دست خدا را در وضع یا تغییر احکام بسته بداند، سفیه و سبک مغز است. اعتراض به خدای حکیم ودانا، نشانهی سفاهت است. (سیقولالسفهاء)
3- مسلمانان باید توطئهها وشایعات وسؤالات بهانهجویانهی دشمن را پیشبینی کرده وبا پاسخ به آنها، از نفوذ وگسترش آن پیشگیری نمایند. (سیقول... قل)
4- اصل سؤال کردن مورد انتقاد نیست، روحیّه سؤال کننده مورد انتقاد است که از روی اعتراض و اشکالتراشی میپرسد. (ما ولاّهم عن قبلتهم)
5 - قداست و کرامت مکانها و زمانها، وابسته به عنایت پروردگار است، نه چیز دیگر. (لِلّه المشرق و المغرب)
6- تغییر قبله، یکی از نشانههای پیامبر اسلام در کتب آسمانی بود، لذا برای بعضی وسیلهی هدایت شد. (یهدی به من یشاء)