(215) یَسْئَلُونَکَ مَاذَا یُنْفِقُونَ قُلْ مَا أَنْفَقْتُمْ مِّنْ خَیْرٍ فَلِلْوَالِدَیْنِ وَ الْأَقْرَبِینَ وَالْیَتَمَی وَالْمَسَکِینِ وَابْنِ الْسَّبِیلِ وَمَاتَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِیمٌ
از تو میپرسند چه چیز انفاق کنند؟ بگو: هر مالی که (میخواهید) انفاق کنید، برای پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و مستمندان و در راه ماندگان باشد. و (بدانید) هر کار خیری که انجام دهید، همانا خداوند به آن آگاه است.
نکتهها:
در این آیه دو بار کلمه «خیر» بکار رفته است: یکی انفاق خیر؛ (انفقتم من خیر) ودیگری کار خیر؛ (تفعلوا من خیر) تا بگوید افراد بیپول نیز میتوانند با عمل و کار خود، به خیر برسند.
در حدیث میخوانیم: «لاصدقة و ذو رحم محتاج»**بحار، ج 77، ص 59.*** در صورت نیازمندی بستگان، نوبت صدقه به دیگران نمیرسد.
در انفاق، رعایت اهمّ و مهمّ، اطلاع کامل و موازین عاطفی مورد نظر است.
انفاق پنج گونه است:**تفسیر مواهبالرّحمن، ج3، ص264.***
1- انفاق واجب. مانند زکات، خمس، کفّارات، فدیه ونفقه زندگی که برعهده مرد است.
2- انفاق مستحبّ. مانند کمک به مستمندان، یتیمان و هدیه به دوستان.
3- انفاق حرام. مانند انفاق با مال غصبی یا در راه گناه.
4- انفاق مکروه. مانند انفاق به دیگران با وجود مستحقّ در خویشاوندان.
5 - انفاق مباح. مانند انفاق به دیگران برای توسعه زندگی. زیرا انفاق برای رفع فقر، واجب یا مستحبّ است.
پیامها:
1- نوع انفاق و مورد و راه آن را باید از مکتب وحی آموخت. (یسئلونک)
امام سجاد علیه السلام در دعای مکارمالاخلاق از خداوند میخواهد که او را در انفاق کردن هدایت کند. «وأصب بی سبیل الهدایة للبرّ فیما انفق منه»
2- سؤال مردم، زمینهی نزول پاسخ از طرف خداوند است. (یسئلونک... قل)
3- انفاق، شامل کارهای کوچک و بزرگ میشود. (من خیر)
4- مال و دارایی دنیا، در دست افراد با ایمان، مایهی خیر است. (من خیر)
5 - انفاق باید از چیزهای خوب ومرغوب باشد. (من خیر)
6- انفاق، تنها در امور مالی نیست، هر نفع و بهرهای را در برمی گیرد. (من خیر)
7- بهترین مورد انفاق، والدین و بستگان هستند. (فللوالدین و الاقربین...)
8 - انفاق به خویشان، مایهی استحکام پیوندهای خانوادگی، و انفاق به دیگران، سبب جبران کمبودهای مالی و عاطفی نیازمندان و برطرف نمودن اختلاف طبقاتی است. (فللوالدین والاقربین والیتامی والمساکین وابن السبیل)
9- حکیم کسی است که در پاسخ، به چیزی اشاره کند که سؤال کننده از آن غافل است. در آیه از جنس انفاق سؤال شد، خداوند مورد را معیّن نمود. (ماذا ینفقون... فللوالدین...)
10- اسلام، به طبقهی محروم توجّه خاصّی دارد. (وابن السبیل)
11- عمل صالح، هرگز ضایع نمیشود. خواه آشکار صورت گیرد یا مخفیانه، کم باشد یا زیاد. (فانّ اللّه به علیم)
12- ایمان به آگاهی خداوند از عمل ما، بهترین تشویق است. (فانّ اللَّه به علیم)