(284) لِلَّهِ مَا فِی الْسَّمَوَ تِ وَمَا فِی الْأَرْضِ وَإِنْ تُبْدُواْ مَا فِی أَنْفُسِکُمْ أَوْ تُخْفُوهُ یُحَاسِبْکُمْ بِهِ اللَّهُ فَیَغْفِرُ لِمَنْ یَشَآءُ وَیُعَذِّبُ مَنْ یَشَآءُ وَ اللَّهُ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، تنها از آنِ خداست. (بنابراین) اگر آنچه را در دل دارید آشکار سازید یا پنهان دارید، خداوند شما را طبق آن محاسبه میکند. پس هر که را بخواهد (وشایستگی داشته باشد) میبخشد و هر که را بخواهد (ومستحقّ باشد) مجازات میکند و خداوند بر هرچیزی تواناست.
نکتهها:
علامه طباطبائی در تفسیر المیزان میفرماید: حالات قلبی انسان دو نوع است: گاهی خطور است که بدون اختیار چیزی به ذهن میآید و انسان هیچگونه تصمیمی بر آن نمیگیرد که آن خطور گناه نیست، چون به دست ما نیست. امّا آن حالات روحی که سرچشمهی اعمال بد انسان میشود و در عمق روان ما پایگاه دارد، مورد مؤاخذه قرار میگیرد.
ممکن است مراد آیه از کیفر حالات باطنی انسان، گناهانی باشد که ذاتاً جنبه درونی دارد و عمل قلب است، مانند کفر و کتمان حقّ، نه مواردی که مقدّمه گناه بیرونی است.
انسان، در برابر روحیّات، حالات و انگیزههایش مسئول است و این مطلب مکرّر در قرآن آمده است. از آن جمله:
* (یؤاخذکم بماکسبت قلوبکم)**بقره، 225.*** خداوند شما را به آنچه دلهای شما کسب نموده است مؤاخذه میکند.
* (فانّه اثم قلبه)**بقره، 283 .*** براستی که کتمان کننده، دل او گناهکار است.
* (انّالسّمع و البصر والفؤاد کلّ اولئک کان عنه مسئولاً)**اسراء، 36 . ***همانا گوش و چشم و دل، هر کدام مورد سؤال هستند.
* (انّ الّذین یحبّون ان تشیع الفاحشة فی الّذین امنوا لهم عذابٌ ألیمٌ فی الدّنیا والأخرة)**نور، 19 .*** علاقه قبلی به شیوع گناه و فساد در میان مؤمنان، سبب عذاب دنیا و آخرت است.
حضرت علی علیه السلام میفرمایند: مردم بر اساس افکار ونیّات خود مجازات میشوند.**نهجالبلاغه، خطبهی 75.***
پیامها:
1- خداوند، هم مالک مطلق است؛ (للّه ما فی السموات و ما فی الارض) و هم عالم مطلق؛ (ان تبدوا...اوتخفوه) و هم قادر مطلق. (واللّه علی کلّ شیء قدیر)
2- از کوزه همان برون تراود که در اوست. اعمال انسانها نشانگر طرز تفکّر و اعتقادات درونی آنهاست. (تبدوا ما فی انفسکم)
3- مربّی باید مردم را میان بیم وامید نگه دارد. (یغفر، یعذّب)