(17) مَثَلُهُمْ کَمَثَلِ الَّذِی اسْتَوْقَدَ نَاراً فَلَمَّآ أَضَآءَتْ مَا حَوْلَهُ ذَهَبَ اللَّهُ بِنُورِهِمْ وَتَرَکَهُمْ فِی ظُلُمَتٍ لَّا یُبْصِرُونَ
مَثل آنان (منافقان)، مَثل آن کسی است که آتشی افروخته، پس چون آتش اطراف خود را روشن ساخت، خداوند روشنایی و نورشان را ببرد و آنان را در تاریکیهایی که (هیچ) نمیبینند، رهایشان کند.
نکتهها:
مثال، برای تفهیم مطلب به مردم، نقش مؤثّری دارد. مسائل معقول را محسوس و بدینوسیله راه را نزدیک وعمومی میکند، درجه اطمینان را بالا میبرد ولجوجان را خاموش میسازد. در قرآن مثالهای فراوانی آمده است از جمله:
مثال حقّ، به آب و باطل به کفِ روی آب.**رعد، 17.*** مثال حقّ به شجرهی طیّبه و باطل به شجرهی خبیثه.**ابراهیم، 26.*** تشبیه اعمال کفّار به خاکستری در برابر تندباد.**ابراهیم، 18.*** ویا تشبیه کارهای آنان، به سراب.**نور، 39. ***تشبیه بتها و طاغوتها به خانه عنکبوت.**عنکبوت، 41.*** تمثیل دانشمند بیعمل به الاغی که کتاب حمل میکند.**جمعه، 5.*** وتمثیل غیبت، به خوردن گوشت برادری که مرده است.**حجرات، 12.***
این آیه نیز در مقام تشبیهِ مجموعهای از روحیّات وحالاتِ منافقان است. آنان، نار میافروزند، ولی خداوند نورش را میبرد و دود و خاکستر و تاریکی برای آنان باقی میگذارد.
امام رضا علیه السلام فرمودند: معنای آیه (ترکهم فی ظلمات...) آن است که خداوند آنان را به حال خود رها میکند.**تفسیر نورالثقلین.***
پیامها:
1- منافق برای رسیدن به نور، از نار (آتش) استفاده میکند که خاکستر و دود و سوزش نیز دارد. (استوقد ناراً)
2- نور اسلام عالمگیر است، ولی نوری که منافقان در سایهی آن تظاهر به اسلام میکنند، در شعاعی کمتر و روشنایی آن ناپایدار است. (أضاءت ما حوله)
3- اسلام نور و کفر تاریکی است. (ذهب اللّه بنورهم وترکهم فی ظلمات)
4- کسی که از یک نور بهرهمند نشود، در ظلمات متعدّد باقی میماند. (بنورهم... فی ظلمات) (کلمه «نور» مفرد و کلمه «ظلمات» جمع است.)
5 - نقشهها وتوطئههای منافقان، به اراده الهی ناتمام میماند. (ذهب اللّه بنورهم)
6- طرف مقابل منافقان، خداوند است. (ذهب اللّه بنورهم)
7- عاقبت و آیندهی منافقان، تاریک است. (فی ظلمات)
8 - منافقان دچار وحشت و اضطراب، ودر تصمیمگیریهای دراز مدّت، سردرگم هستند. (فی ظلمات لا یبصرون)
9- گاهی در آغاز، ایمان واقعی است، ولی کمکم انسان به انحراف گرایش پیدا نموده و منافق میشود. (کلمه «نورهم» در این آیه و جمله «لایرجعون» در آیه بعد نشان میدهد که آنان نوری داشتند، ولی به سوی آن نور برنگشتند.)