تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نور جلد 1
حاج شیخ محسن قرائتی

سوره بقره آیه 286

(286) لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلّا وُسْعَهَا لَهَا مَا کَسَبَتْ وَعَلَیْهَا مَا اکْتَسَبَتْ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَآ إِنْ نَّسِیْنَآ أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَیْنَآ إِصْراً کَمَا حَمَلْتَهُ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَآ أَنْتَ مَوْلنَا فَانْصُرْنَا عَلَی الْقَوْمِ الْکَفِرِینَ‏
خداوند هیچ کس را جز به اندازه توانایی‏اش تکلیف نمی‏کند، هرکس آنچه از کارها (ی نیک) انجام دهد به سود خود انجام داده و آنچه از کارها (ی بد) کسب کرده به ضرر خود کسب کرده است. (مؤمنان می‏گویند:) پروردگارا! اگر (در انجام تکالیف چیزی را) فراموش یا خطا نمودیم، ما را مؤاخذه مکن. پرودگارا! تکلیف سنگین بر ما قرار مده، آن چنان که (به خاطر گناه و طغیان) بر کسانی که پیش از ما بودند قرار دادی. پروردگارا! آنچه را (ازمجازات) که طاقت تحمل آنرا نداریم، بر ما مقرّر نکن و از ما درگذر و ما را بیامرز و در رحمت خود قرارده، تو مولی و سرپرست مایی، پس ما را بر گروه کافران پیروز گردان.
نکته‏ها:
گاهی منشا فراموشی، سهل انگاری خود انسان است که قابل مؤاخذه می‏باشد. چنانکه خداوند می‏فرماید: (کذلک أتَتک ایاتنا فنَسیتَها و کذلک الیوم تنسی)**طه، 126 .*** آن چنانکه آیات ما بر تو آمد و تو آنها را فراموش کردی، همانگونه امروز نیز تو به فراموشی سپرده می‏شوی. لذا در این آیه از فراموش‏کاری در کنار خطاکاری، طلب آمرزش می‏شود. در ضمن از مجازات‏های سنگین که در اثر طغیان و فساد امّت‏های پیشین بر آنها تحمیل شد، درخواست عفو می‏شود.
در این آیه انسان تمام مراحل لطف را از خداوند می‏خواهد: مرحله اوّل عفو است که محو آثار گناه و عقاب است. مرحله دوّم مغفرت و محو آثار گناه از روح است و مرحله سوّم بهره‏گیری از رحمت پروردگار و پیروزی بر کافران می‏باشد.
(لایکلّف اللّه نفساً الاّ وُسعها) در آیات دیگر نیز فرموده است: (ما جعل علیکم فی الدین من حرج)**حج، 78.*** و (یرید اللّه بکم الیسر)**بقره، 185. ***پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم نیز فرموده است: من به دین آسان و سهل مبعوث شده‏ام.**«بعثنی بالحنیفیة السهلة السمحة» بحار، ج 22، ص‏263.***
پیام‏ها:
1- تکالیف الهی، بیش از توان انسان نیست. (لا یکلّف اللّه نفساً الا وسعها)
اسلام، دینِ آسانی است، نه سخت‏گیری.
2- اعمال ما آثاری دارد که بازتابش به خود ما برمی‏گردد. (لها ما کسبت وعلیها ما...)
3- انسان، آزاد و صاحب اختیار است. (لها ما کسبت)
4- انجام یا ترک دستورات الهی، سود وضررش برای خود ماست. (لها... علیها)
5 - کسانی که می‏گویند: (سَمِعنا واطعَنا) وسراپا عادل ومتّقی هستند، بازهم از خطا ونسیان‏های خود نگرانند ودعا می‏کنند. (ان نسینا او أخطأنا)
6- به تاریخ گذشتگان وحوادث تلخ آنان بنگریم تا درس عبرت گرفته وبه خدا پناه ببریم. (کما حَمَلتْه علی الّذین من قبلنا)
7- آداب دعا آن است که ابتدا به ضعف خود اقرار کنیم؛ (لا طاقة لنا) سپس به عظمت خداوند گواهی دهیم؛ (انت مولینا) آنگاه خواست خود را مطرح کنیم. (واعف عنّا واغفرلنا وارحمنا)
8 - پیروزی اسلام بر کفر، خواسته دائمی مؤمنان است. (وانصرنا علی القوم الکافرین)