إِذْ یُغَشِّیکُمُ النُّعَاسَ أَمَنَةً مِّنْهُ وَیُنَزِّلُ عَلَیْکُم مِّنَ السَّمَآءِ مَآءً لِّیُطَهِّرَکُم بِهِ وَیُذْهِبَ عَنکُمْ رِجْزَ الشَّیْطَنِ وَلِیَرْبِطَ عَلَی قُلُوبِکُمْ وَ یُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدَامَ
(به یاد آورید) زمانی که (خداوند) از سوی خود برای آرامش شما، خوابی سبک بر شما مسلّط ساخت واز آسمان بارانی بر شما فرستاد تا شما را با آن پاک کند وپلیدی (وسوسهی) شیطان را از شما بزداید و دلهای شما را محکم و گامهایتان را با آن استوار سازد.
نکته ها
«نُعاس»، به ابتدای خواب وخواب سبک و آرامبخش گفته میشود، یعنی در حال استراحت آنچنان خواب عمیقی بر شما مسلّط نشد که دشمن از آن سوء استفاده کرده و بر شما شبیخون بزند. **تفسیر نمونه***
لشکر قریش با ساز و برگ جنگی فراوان و آذوقهی کافی و حتّی زنان خواننده برای تقویت روحیّه جنگجویان، وارد منطقهی بدر شدند و ابتدا چاههای آب را در اختیار خود گرفتند ولی مسلمانان دچار تزلزل بودند. پیامبر که میدید یارانش ممکن است شب را به آرامی نخوابند و فردا با جسم و روحی خسته در برابر دشمن قرار گیرند، بشارت داد که فرشتگان الهی به یاری آنان خواهند آمد و آنها را دلداری داد به طوری که شب را به آرامی خوابیدند. از طرف دیگر علاوه بر کمبود آب برای تطهیر و رفع تشنگی، مشکل اساسی منطقهی بدر، وجود شنهای نرم و روان بود که پاها در آن فرو میرفت، در آن شب باران بارید و مسلمانان دلگرم شدند و زمین زیر پایشان سفت شد.
البتّه ممکن است مراد از ثبات قدم در آیه، همان استقامت و پایداری باشد، نه محکمشدن پاها در زمین باران خورده. هر دو احتمال نیز با هم ممکن است.
مراد از «پاک شدن از پلیدی» ممکن است پاک شدن از وسوسههای شیطان و یا پاک شدن از پلیدی جسمانی بر اثر جنابت بعضی در آن شب باشد، به هر حال باران با توجّه به نیاز شدید مسلمانان، همهی این مشکلات را برطرف کرد. ** تفسیر نمونه***
امام صادق علیه السلام فرمود: آب باران بیاشامید که امراض را برطرف میکند، آنگاه این آیه را تلاوت فرمودند. ** کافی، ج6، ص387*** «یذهب عنکم رجز الشیطان»
پیام ها
1- با اراده و امداد الهی، در برابر دشمن مسلّح و انبوه هم میتوان آرامش داشته و آرام خوابید، و اگر خدا نخواهد، در بهترین باغها و شرایط، نه خوابی هست و نه آرامشی. «اذ یغشّیکم النعاس أمنة منه»
2- گاهی استراحت وخواب سبک در جنگ، نعمت بزرگ الهی است، که هم خستگی را بر طرف میکند و هم مجال شبیخون به دشمن نمیدهد. «النّعاس أمنة منه»
3- اگر ایمان و صبر باشد، خداوند عوامل طبیعی را در اختیار انسان و به سود او قرار میدهد. «ینزّل علیکم من السماء ماءً»
4- نقش عوامل طبیعی همچون باد، باران، خواب و... را در جبههها نباید تصادفی پنداشت. «یغشّیکم النعاس... ینزّل علیکم...»
5 - پاکی ظاهری: «لیطهّرکم» و پاکی باطنی: «یذهب عنکم رجز الشیطان»، هر یک به تنهایی ارزش است، امّا ارزشمندتر وجود هردو با هم میباشد.
6- انتظار خداوند از مجاهد مسلمان، پاکی و داشتن روحیّهای بالا و مقاوم و ثابتقدم بودن است. «لیطهرّکم... لیربط علی قلوبکم»