وَ نَزَعْنَا مَا فِی صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ تَجْرِی مِن تَحْتِهِمُ الْأَنْهَرُ وَ قَالُواْ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَینَا لِهَذَا وَمَا کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْلَآ أَنْ هَدَینَا اللَّهُ لَقَدْ جَآءَتْ رُسُلُ رِبِّنَا بِالْحَقِّ وَنُودُواْ أَن تِلْکُمُ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوهَا بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ
و هرگونه کینهای را که در سینههای آنان بود برکنده و زدودیم (تا در صفا و صمیمیّت با هم زندگی کنند)، از زیر(قصرهای)شان نهرها جاری است و میگویند: خدا را شکر که ما را به این (راه) هدایت کرد و اگر خداوند هدایتمان نمیکرد، ما (به خودی خود) هدایت نمیشدیم. بیشک فرستادگان پروردگارمان به راستی و درستی به سراغ ما آمدند و به آنان (هدایت یافتگان) خطاب میشود: این همان بهشتی است که به خاطر عملکردتان وارث آن شدهاید.
نکته ها
«غِلّ»، به معنای نفوذ مخفیانه است، به کینه و حسدی که مرموزانه در جان انسان نفوذ میکند نیز غِل گویند.
در آیات قبل خواندیم که دوزخیان همدیگر را لعن و نفرین میکنند، اینجا میفرماید: بهشتیان هیچ کینهای از یکدیگر در دل ندارند و میان همهی آنها صلح، صفا و محبّت است و با اینکه در بهشت تفاوت درجات هست، امّا هیچ یک نسبت به دیگری کینه و کدورت و حسدی نمیورزد.
نهرهای بهشتی پر آب است، زیرا خداوند به جای جریان آب فرمود: نهرها جاری است و پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند: نهرهای بهشتی از زیر مسکن بهشتیان جاری است. ** بحار، ج8، ص160***
طبق احادیث، هر مؤمن و کافری در بهشت و دوزخ مکانی دارد، ولی مؤمن، جایگاه بهشتی کافر را به ارث میبرد و کافر جایگاه دوزخی مؤمن را. **تفسیر نورالثقلین***
از این حدیث استفاده میشود که درهای سعادت و شقاوت به روی همه باز است و هیچ کس از ابتدا برای بهشت یا دوزخ خلق نشده است، بلکه انتخاب و عمل او مسیر و سرنوشتش را معیّن میکند. **تفسیر نمونه***
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در غدیر خم به مردم فرمودند: «معاشر النّاس سلّموا علی علیّ بامرة المؤمنین» ای مردم! به علیّ به عنوان امیرالمؤمنین سلام کنید و بگویید: «الحمدللّه الّذی هدنا لهذا...». ** تفسیر نورالثقلین***
امام هادی علیه السلام فرمود: در روز قیامت، پیامبر و حضرت علی و تمام ائمّه علیهم السلام در برابر مردم قرار میگیرند و در این هنگام شیعیان میگویند: «الحمدللّه الّذی هدانا لهذا...». **تفسیر اثنی عشری؛ کافی، ج1، ص418***
پیام ها
1- کینهزدایی و ایجاد صمیمیّت، به آسانی و بیزحمت نیست. «نزعنا» («نزع»، به معنای کندن با زحمت و تلاش است)
2- زندگی که در آن کینه نباشد، زندگی بهشتی است. «من غلّ»
3- در بهشت، صفای باطن و ظاهر یک جا جمع است. «نزعنا ما فی صدورهم من غلّ تجری من تحتهم الانهار»
4- اهل بهشت، به ذکر و ستایش خدا مشغولند. «قالوا الحمدللّه»
5 - بهشتیان، از لطف خدا شاکرند واز هدایت شدنشان مغرور نیستند. «الحمدللّه الّذی هدانا»
6- بهشتیان به اعمال و کارهای خود متّکی نیستند. «هدانا اللّه»
7- عقل و علم و تلاش به تنهایی کافی نیست، عنایت و امداد الهی نیز برای هدایت لازم است. «لولا ان هدانا اللّه»
8 - انبیا، وسیلهی هدایتند و هدایتشان همراه با حقّ است. خودشان، حرفشان، عملشان، شیوهها و وعدههایشان همه حقّ است. «لقد جاءت رسل ربّنا بالحقّ»
9- بهشت در برابر عمل است، نه امید و آرزو. «اورثتموها بما کنتم تعملون» حضرت علی علیه السلام میفرماید: از کسانی مباش که آخرت را بدون عمل آرزو میکنند. «لاتکن ممن یرجو الاخرة بغیر العمل» ** نهج البلاغه، حکمت 135***