فَلَمَّا نَسُواْ مَا ذُکِّرُواْ بِهِ أَنجَیْنَا الَّذِینَ یَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَأَخَذْنَا الَّذِینَ ظَلَمُواْ بِعَذَابٍ بَئِیسٍ بِمَا کَانُواْ یَفْسُقُونَ
فَلَمَّا عَتَوْاْ عَن مَّا نُهُواْ عَنْهُ قُلْنَا لَهُمْ کُونُواْ قِرَدَةً خَسِئِینَ
پس چون تذکّری را که به آنان داده شده بود فراموش کردند، کسانی را که نهی از منکر میکردند نجات دادیم و ستمگران را به سزای نافرمانی که همواره انجام میدادند، به عذابی سخت گرفتیم.
پس چون از آنچه نهی شده بودند تجاوز کردند، به آنان گفتیم: به شکل میمونهای طرد شده در آیید.
نکته ها
کلمهی «بئیس» از «بأس»، به معنای شدید و «عَتوا»، به معنای عصیان و سرکشی است.
طبق روایات، چون موعظه کنندگان بنی اسرائیل دیدند پندشان در قوم خود بیاثر است، از مردم جدا شدند و همان شب، قهر و عذاب الهی نازل شد و گنهکاران و سکوتکنندگان را در برگرفت. **تفسیر نمونه*** و این تبدیل و تحوّل، از تصرّفات تکوینی الهی است.
در آیه 60 سوره مائده آمده که گروهی بهخاطر نافرمانی، به صورت خوک ومیمون درآمدند و اینجا فقط میمون ذکر شده است. ابن عباس میگوید: هر دو آیه دربارهی یک گروه است.
از ظاهر آیه استفاده میشود که نه تنها خصلت آنان، بلکه شکل ظاهری آنان نیز تبدیل به میمون شد. آری، خدایی که با یک فرمان، آتش را بر حضرت ابراهیم گلستان میکند، میتواند موجودی را به موجود دیگر و انسانی را نیز میمون کند. البتّه مسخشدگان توالد و تناسلی نداشتند و به فرمودهی پیامبر صلی الله علیه وآله چندروزی بیشتر زنده نبودند. **تفسیر مجمع البیان***
پیام ها
1- نهی از منکر، اگر سبب هدایت دیگران نشود، سبب نجات خود ناهیان میشود. «أنجینا الّذین ینهون»
2- فراموشی، اگر در اثر بی توجّهی و بیاعتنایی باشد کیفر دارد. «فلما نسوا ...»
3- هر که راه موعظه را بر روی خود ببندد، راه قهر الهی را به روی خویش باز کرده است. «نسوا - أخذنا»
4- نهی از منکر، یک وظیفه دائمی است. «ینهون» (فعل مضارع نشان استمرار است)
5 - بیتفاوتان، ظالمند. «الّذین ظلموا» (در آیهی قبل، بنیاسرائیل به سه دسته تقسیم شدند: متجاوزان، واعظان و سکوتکنندگانِ بیتفاوت. در این آیه سکوتکنندگان هم جزو ظالمانِ هلاک شده به حساب آمدهاند، زیرا تنها ناهیان از منکر نجات یافتند، «انجینا الّذین ینهون» پس سکوت، هم ظلم و هم زمینهی هلاکت است.)
6- از بزرگترین و شدیدترین عذابها، سقوط از مرحلهی انسانیّت است. «عذاب بئیس، کونوا قردةً خاسئین»
7- متجاوز، استحقاق از دست دادن انسانیّت و مسخ شدن را دارد و کیفر مستکبر، طرد و تحقیر است. «عتوا، قردةً خاسئین» آری، ملّتی که در برابر قانون الهی گردنکشی کند، میمونوار از دیگران تقلید خواهد کرد.
8 - آنان که حکم خدا را با حیله، مسخ و دگرگون کنند، چهرهشان مسخ میشود. بازیگرِ با دین، به صورت حیوان بازیگر (میمون) در میآید. «کونوا قردة»