إِنَّ رَبَّکُمُ اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ السَّمَوَ تِ وَالْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَی عَلَی الْعَرْشِ یُغْشِی الَّیْلَ النَّهَارَ یَطْلُبُهُ حَثِیثاً وَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَتٍ بِأَمْرِهِ أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ تَبَارَکَ اللَّهُ رَبُّ الْعَلَمِینَ
همانا پروردگار شما خداوندی است که در شش روز (و دوران) آسمانها و زمین را آفرید و سپس بر عرش (جایگاه قدرت و تدبیر جهان) مستولی شد. او روز را به وسیلهی شب که به سرعت آنرا دنبال میکند میپوشاند و خورشید و ماه وستارگان را (آفرید) که تسلیم فرمان اویند. آگاه باشید که آفرینش و تدبیر تنها از آنِ اوست! خجسته و مبارک است خداوندی که پروردگار جهانیان است.
نکته ها
در آیهی قبل، سخن از محو شدن هر چیز و هر کس در قیامت بود، جز خداوند، «ضلّ عنهم...» در اینجا معرّفی پروردگار واقعی است.
«یوم»، غیر از «نهار» است. «نهار»، روزِ در برابر شب است، ولی «یوم»، گاهی به معنای روز است و گاهی به معنای شبانه روز و گاهی هم به روزگار و دوره، یوم گفته شده است و در این آیه، معنای اخیر مراد است.
«تبارک» از «برکت»، به معنای بقا و ماندگاری است. «بَرَک»، سینهی شتر است، وقتی که شتر سینهاش را بر زمین میگذارد، نشانهی استقرار و ماندن اوست. آنگاه به هر صفتی که پایدار و بادوام باشد و هر موجودی که دارای عمر طولانی یا آثار مستمرّی باشد، برکت گفته شده است. «بِرکه»، نیز جایی است که مدّتی طولانی آب در آن میماند و ذخیره میشود.
با توجّه به قرائن موجود در این آیه و آیات دیگر قرآن، منظور از «خلق»، آفرینش نخستین و منظور از «امر»، جعل و وضع قوانین حاکم بر هستی است که آفریدهها را در مسیر خود هدایت میکند. ** تفسیر نمونه***
«استوی علی العرش»، کنایه از قدرت، سلطه، تدبیر، هدایت و اداره کامل جهان است. در زبان فارسی هم، بر تخت نشاندن یا از تخت نشستن، یعنی بر اوضاع مسلّط شدن و قدرت و حکومت را به دست گرفتن. البتّه ممکن است «عرش»، کنایه از جهان ماورای ماده و «کرسیّ» کنایه از جهان مادّه باشد، چنانکه در آیةالکرسی میخوانیم: «وسع کرسیّه السموات و الارض». **تفسیر نمونه***
همان گونه که خداوند خورشید و ماه و ستارگان را برای هدایت و استفادهی مخلوقات مسخّر آنان قرار داد، رسالت وامامت واهلبیت علیهم السلام را نیز در مسیر استفاده و هدایت آنان قرار داد، چنانکه به نقل شیعه و سنّی پیامبر صلی الله علیه وآله فرمودند: «النّجوم أمان لاهل الارض و اهلبیتی أمان لامّتی» **تفسیر فرقان***
خداوند گرچه قدرت دارد که همهی هستی را در یک لحظه خلق کند، ولی تأنّی و تدریج، سنّت اوست، لذا هستی را در شش دوره آفریده است. چنانکه عجله و شتاب بیدلیل، امری شیطانی و راه نفوذ و تسلّط اوست. پیامبر صلی الله علیه وآله فرمودند: «التّأنّی من الرّحمن و العجلة من الشیطان». حضرت علی علیه السلام نیز فرمود: اگر خدا میخواست آسمان و زمین را در کمتر از یک چشم بهم زدن میآفرید، ولی ترتیب و مرور را مثالی برای اُمنای خود و حجّتی بر خلقش قرار داد. **تفسیر اثنی عشری*** مولوی میگوید:
مکر شیطان است تعجیل و شتاب - خوی رحمن است صبر و احتساب
با تأنّی گشت موجود از خدا - تا به شش روز این زمین و چرخها
ورنه قادر بود کز کُن فَیکون - صد زمین و چرخ آوردی برون
آدمی را اندک اندک آن همام - تا چهل سالش کند مردی تمام
این تأنّی از پی تعلیم توست - صبر کن در کار، دیر آی و درست
پیام ها
1- آفریدگار هستی، لایق تدبیر و مدیریّت آن است. «ربّکم اللّه الّذی خلق...»
2- عرش، مرکز مدیریّت و تصمیمگیری خداوند است. «استوی علی العرش»
3- تعقیب دائمی شب و روز، تنها با کروی بودن و حرکت داشتن زمین ممکن است. «یطلبه حثیثاً»
4- هستی، هم نظام دارد و هم تسلیم ارادهی خداست. «مسخرات بأمره»
5 - هم آفرینش به دست خداست، هم اداره و تدبیر آفریدهها. «له الخلق والامر»
6- خداوند سرچشمهی برکات است. «تبارک اللّه»
7- نزول برکات، از ربوبیّت خداوند است. «تبارک اللّه ربّ العالمین»
8 - تمام هستی در حال تکامل و تحت تربیت الهی است. «ربّ العالمین»