وَإِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ کَأَنَّهُ ظُلَّةٌ وَظَنُّوا أَنَّهُ وَاقِعٌ بِهِمْ خُذُواْ مَآ ءَاتَیْنَکُم بِقُوَّةٍ وَاذْکُرُواْ مَا فِیهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ
و (به یاد آور) زمانی که کوه (طور) را از جای کنده، همچون سایبانی بالای سرشان قرار دادیم و گمان کردند که آن بر سرشان خواهد افتاد، (در آن حال، به آنان گفتیم:) آنچه را (از احکام و دستورها) به شما دادیم، قدرتمندانه و جدّی بگیرید و آنچه را در آن است به یاد آورید (و عمل کنید) باشد که اهل تقوا شوید.
نکته ها
این آیه، مشابه آیه 63 سورهی بقره وآخرین آیه در این سوره است که درباره بنیاسرائیل سخن میگوید. از آیه 103 تا اینجا، پیاپی مسائلی را در مورد آنان مطرح کرده است.
«نَتق»، به معنای کندن و پرتاب کردن و«ظُلَّة»، به معنای پاره ابر، سقف و سایبان است.
موسی علیه السلام که برای میقات الهی به کوه طور رفته بود، در بازگشت برای هدایت بنیاسرائیل تورات را همراه خود آورد، امّا آنان به مخالفت پرداختند، خداوند کوه را از جا کند وبالای سرشان قرار داد، آنان وحشت کردند وبه سجده افتاده، قول اطاعت دادند، ولی طولی نکشید دوباره از دین برگشتند.
سؤال: آیا پیمان گرفتن و اطاعت در حال اجبار ارزشی دارد؟
پاسخ: اوّلاً هر اجباری بد نیست، گاهی معتاد را مجبور به ترک اعتیاد میکنند که خود یک ارزش است. البتّه عقیدهی قلبی را نمیتوان با اجبار تحمیل کرد، امّا عمل صحیح را میتوان به اجبار در جامعه ترویج داد. ثانیاً گاهی کار در آغاز به اجبار القا میشود، ولی به تدریج از روی آگاهی و اختیار انجام میگیرد.
از امام صادق علیه السلام پرسیدند: مراد از قوّت در این آیه قوّت بدنی است یا قلبی؟ حضرت فرمودند: هر دو. **تفسیر عیّاشی و محاسن برقی، ج1، ص261***
پیام ها
1- قرار گرفتن کوه، بالای سر بنیاسرائیل و تهدید آنان، حادثهای است که نباید فراموش شود. «و اذ نتقنا الجبل...»
2- یاد گرفتن کافی نیست، بلکه باید یادآوری شود. «خذوا... اذکروا»
3- برای تربیت عمومی جامعه و برای جلوگیری از انحراف، گاهی باید از اهرم فشار استفاده کرد. «اذ نتقنا ... خذوا ما آتیناکم ...»
4- احکام الهی را باید با جدّیت و قدرت گرفت و عمل کرد. «بقوّة»
5 - برای رسیدن به کمال تقوا، قاطعیّت در دین و تصمیم جدّی لازم است. «خذوا... بقوّة... لعلّکم تتّقون»
6- هدف کتب آسمانی و دستورهای دین، خداترسی و پیدایش تقوا در مردم است. «لعلّکم تتّقون»
7- با بیان فلسفه و آثار قوانین، دستورات واحکام، دیگران را برای توجّه و عمل به آن تشویق نماییم. «خذوا... لعلّکم تتّقون»